پاییز و زمستان                   برگشت به فهرست مقالات | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


1- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2- دانشگاه صنعتی نوشیروانی
3- آکادمی علوم چین
چکیده:   (66 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: تالاب‌ها به عنوان یکی از محیط‌های طبیعی حائز اهمیت بالا در اکوسیستم محسوب می‌شوند. این مناطق زیستی غنی از گیاهان و موجودات آبزی حاوی تنوع بیولوژیکی فراوانی هستند که از زیستگاه‌های حیاتی در اکوسیستم‌ها به شمار می‌روند. تالاب شادگان یکی از مهم‌ترین تالاب­های ایران است که اکوسیستم آبی غنی و محیط زیست حیاتی آن اهمیت بسیاری در حفاظت از تنوع زیستی و تأمین منابع آبی دارد. اما متاسفانه در چند سال اخیر با خشکی مواجه شده است. حوضه­ آبخیز نقش بسیار مهمی در تامین و توزیع منابع آبی تالاب‌ها داشته و به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها و کنترل سیلاب و خشکسالی کمک می‌کنند. همچنین، مدیریت صحیح حوضه­ آبخیز می‌تواند منجر به بهبود کیفیت آب و حفظ تنوع زیستی در تالاب‌ها شود. در سال های اخیر مسئله شیوع ریزگرد یکی از معضلات اساسی در استان خوزستان بوده و از طرفی تالاب های این استان به دلیل فشار بر منابع آب بالادست نوسانات زیادی را تجربه می­کنند. لذا درک ارتباط بین نوسانات سطح این تالاب و شیوع ریزگردها اهمیت زیادی در حفظ منابع طبیعی و همچنین سلامت مردم و توسعه پایدار در منطقه دارد.
مواد و روش­ها: در این پژوهش، ارتباط بین تغییرات سطح آبی تالاب شادگان و شیوع گردوغبار بررسی شده است. برای این منظور، از ماهواره مودیس برای رخدادهای گردوغباری و پایش سطح آبی تالاب (2010-2023) و از ماهواره سنتینل 2 برای بررسی سطح آبی تالاب شادگان (2017-2023) با استفاده از شاخص­های NDWI و MNDWI استفاده شد. ارتباط سطح آبی تالاب با رخداد گردوغباری (Event-Dust) بررسی شد. همچنین با استفاده از داده­های واقعی ایستگاه شادگان، مقدار شاخص کیفیت هوا (AQI)، آلاینده­های PM2.5 و PM10 تعداد روزهای با شاخص ناسالم (شاخص کیفیت هوا بیشتر از 100) مشخص شد و ارتباط آن با سطح آبی تالاب شادگان به صورت ماهانه بررسی شد. برای بررسی ارتباط بین وسعت تالاب و طوفان‌های گردوغبار، از ضریب همبستگی پیرسون (r) و ارتباط بین سطح تالاب‌ها و افزایش پدیده گرد و غبار، از آزمون همبستگی رتبه‌ای کندال (Kendall's Tau rank correlation test) استفاده شد.
یافته­ها: بررسی شاخص NDWI نشان داد که تالاب شادگان در سال 2018، 2019، 2021 و 2022 به کمترین میزان خود رسیده است. همچنین شاخص MNDWI نشان داد که کمترین سطح آبی تالاب در سال­های 2018، 2019، 2021 و 2023 رخ داده است و قسمت­های غربی، جنوب غربی و جنوب تالاب کاملا از بین رفته است. نقشه رویداد گردوغباری نشان داد که در اطراف تالاب شادگان بیش از 20 رویداد گردوغباری در سال­های مختلف اتفاق می­افتد. ضرایب همبستگی بین رویدادهای گرد و غبار و وسعت تالاب شادگان ۹۰/۰- بدست آمد. همبستگی رتبۀ کندال تاو نیز نشان می­دهد با کاهش سطح آبی تالاب شادگان رخدادهای گردوغباری افزایش معنادار می­یابد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که شاخص NDWI همبستگی کمتری نسبت به شاخص MNDWI با داده­های آلودگی گردوغباری (PM2.5 و PM10) نشان می­دهد. همبستگی تعداد روزهای ناسالم هر ماه از نظر آلاینده­های PM10 و PM2.5 با شاخص NDWI نشان می­دهد که ارتباط این دو متغیر معنی دار بوده (P-Value = 0.0001) و ضریب همبستگی این داده ها با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM2.5 در اکثر ماه­ها بیشتر از 77/0- است، که نشان دهنده همبستگی بالا بین آن­ها بوده به طوری که باکاهش سطح آبی تالاب شاخص PM2.5 افزایش می­یابد و باتوجه به همبستگی شاخص NDWI با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM10 ( 71/0-(R=  می­توان نتیجه گرفت که کاهش سطح آبی تالاب تاثیر بیشتری در افزایش شاخص PM2.5 دارد. همچنین نتایج شاخص MNDWI با تعدا روزهای آلوده در ماه شاخص­های PM2.5  و PM10 نشان می­دهد که ارتباط بین شاخص MNDWI با PM2.5 بهتر از PM10 هست، به طوری که ضریب تعیین (R2) نشان می‌دهد که 72% از تغییرات در تعداد روزهای آلوده به PM2.5 توسط سطح آبی تالاب توضیح داده می‌شود. به عبارت دیگر، معادله رگرسیون توانسته است حدود 72% از واریانس تعداد روزهای آلوده را توجیه کند. ضریب همبستگی پیرسون (84/0-) نیز نشان می‌دهد که ارتباط بین تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و شاخص MNDWI بسیار قوی است و این ارتباط به صورت معکوس است، یعنی با افزایش سطح آبی تالاب (افزایش شاخص MNDWI)، تعداد روزهای با آلودگی ذرات کمتر از 5/2 میکرون کاهش می‌یابد. بنابراین، نتایج آنالیز نشان می‌دهد که تعداد روزهای آلوده به PM2.5 تأثیر قابل توجهی بر شاخص MNDWI تالاب شادگان دارد و با کاهش سطح آبی تالاب، آلودگی گردوغباری PM2.5 نسبت به PM10 افزایش می‌یابد.
نتیجه­گیری: نتایج نشان می‌دهد که افزایش سطح آبی تالاب شادگان منجر به کاهش آلودگی گرد و غباری منطقه و تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و PM10 می­شود. این یافته‌ها اهمیت حفاظت و بازیابی تالاب‌ها را به منظور کاهش آلودگی هوا و بهبود شرایط زیست محیطی منطقه تأکید می‌کنند. افزایش سطح آبی تالاب شادگان به کاهش تعداد روزهای آلوده و بهبود کیفیت زندگی ساکنین مناطق اطراف منجر می­شود. لذا هرگونه توسعه مبتنی بر کاهش سطح آبی تالاب شادگان ناپایدار بوده و در درازمدت سلامت مردم اطراف را با خطر جدی همراه می سازد.
 
     
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مديريت حوزه های آبخيز
دریافت: 1403/3/6 | پذیرش: 1403/5/1

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.