پاییز و زمستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2- دانشگاه صنعتی نوشیروانی
3- آکادمی علوم چین
2- دانشگاه صنعتی نوشیروانی
3- آکادمی علوم چین
چکیده: (73 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: تالاب‌ها به عنوان یکی از محیط‌های طبیعی حائز اهمیت بالا در اکوسیستم محسوب می‌شوند. این مناطق زیستی غنی از گیاهان و موجودات آبزی حاوی تنوع بیولوژیکی فراوانی هستند که از زیستگاه‌های حیاتی در اکوسیستم‌ها به شمار می‌روند. تالاب شادگان یکی از مهم‌ترین تالابهای ایران است که اکوسیستم آبی غنی و محیط زیست حیاتی آن اهمیت بسیاری در حفاظت از تنوع زیستی و تأمین منابع آبی دارد. اما متاسفانه در چند سال اخیر با خشکی مواجه شده است. حوضه آبخیز نقش بسیار مهمی در تامین و توزیع منابع آبی تالاب‌ها داشته و به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها و کنترل سیلاب و خشکسالی کمک میکنند. همچنین، مدیریت صحیح حوضه آبخیز می‌تواند منجر به بهبود کیفیت آب و حفظ تنوع زیستی در تالاب‌ها شود. در سال های اخیر مسئله شیوع ریزگرد یکی از معضلات اساسی در استان خوزستان بوده و از طرفی تالاب های این استان به دلیل فشار بر منابع آب بالادست نوسانات زیادی را تجربه میکنند. لذا درک ارتباط بین نوسانات سطح این تالاب و شیوع ریزگردها اهمیت زیادی در حفظ منابع طبیعی و همچنین سلامت مردم و توسعه پایدار در منطقه دارد.
مواد و روشها: در این پژوهش، ارتباط بین تغییرات سطح آبی تالاب شادگان و شیوع گردوغبار بررسی شده است. برای این منظور، از ماهواره مودیس برای رخدادهای گردوغباری و پایش سطح آبی تالاب (2010-2023) و از ماهواره سنتینل 2 برای بررسی سطح آبی تالاب شادگان (2017-2023) با استفاده از شاخصهای NDWI و MNDWI استفاده شد. ارتباط سطح آبی تالاب با رخداد گردوغباری (Event-Dust) بررسی شد. همچنین با استفاده از دادههای واقعی ایستگاه شادگان، مقدار شاخص کیفیت هوا (AQI)، آلایندههای PM2.5 و PM10 تعداد روزهای با شاخص ناسالم (شاخص کیفیت هوا بیشتر از 100) مشخص شد و ارتباط آن با سطح آبی تالاب شادگان به صورت ماهانه بررسی شد. برای بررسی ارتباط بین وسعت تالاب و طوفان‌های گردوغبار، از ضریب همبستگی پیرسون (r) و ارتباط بین سطح تالاب‌ها و افزایش پدیده گرد و غبار، از آزمون همبستگی رتبه‌ای کندال (Kendall's Tau rank correlation test) استفاده شد.
یافتهها: بررسی شاخص NDWI نشان داد که تالاب شادگان در سال 2018، 2019، 2021 و 2022 به کمترین میزان خود رسیده است. همچنین شاخص MNDWI نشان داد که کمترین سطح آبی تالاب در سالهای 2018، 2019، 2021 و 2023 رخ داده است و قسمتهای غربی، جنوب غربی و جنوب تالاب کاملا از بین رفته است. نقشه رویداد گردوغباری نشان داد که در اطراف تالاب شادگان بیش از 20 رویداد گردوغباری در سالهای مختلف اتفاق میافتد. ضرایب همبستگی بین رویدادهای گرد و غبار و وسعت تالاب شادگان ۹۰/۰- بدست آمد. همبستگی رتبۀ کندال تاو نیز نشان میدهد با کاهش سطح آبی تالاب شادگان رخدادهای گردوغباری افزایش معنادار مییابد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان میدهد که شاخص NDWI همبستگی کمتری نسبت به شاخص MNDWI با دادههای آلودگی گردوغباری (PM2.5 و PM10) نشان میدهد. همبستگی تعداد روزهای ناسالم هر ماه از نظر آلایندههای PM10 و PM2.5 با شاخص NDWI نشان میدهد که ارتباط این دو متغیر معنی دار بوده (P-Value = 0.0001) و ضریب همبستگی این داده ها با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM2.5 در اکثر ماهها بیشتر از 77/0- است، که نشان دهنده همبستگی بالا بین آنها بوده به طوری که باکاهش سطح آبی تالاب شاخص PM2.5 افزایش مییابد و باتوجه به همبستگی شاخص NDWI با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM10 ( 71/0-(R= میتوان نتیجه گرفت که کاهش سطح آبی تالاب تاثیر بیشتری در افزایش شاخص PM2.5 دارد. همچنین نتایج شاخص MNDWI با تعدا روزهای آلوده در ماه شاخصهای PM2.5 و PM10 نشان میدهد که ارتباط بین شاخص MNDWI با PM2.5 بهتر از PM10 هست، به طوری که ضریب تعیین (R2) نشان میدهد که 72% از تغییرات در تعداد روزهای آلوده به PM2.5 توسط سطح آبی تالاب توضیح داده میشود. به عبارت دیگر، معادله رگرسیون توانسته است حدود 72% از واریانس تعداد روزهای آلوده را توجیه کند. ضریب همبستگی پیرسون (84/0-) نیز نشان میدهد که ارتباط بین تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و شاخص MNDWI بسیار قوی است و این ارتباط به صورت معکوس است، یعنی با افزایش سطح آبی تالاب (افزایش شاخص MNDWI)، تعداد روزهای با آلودگی ذرات کمتر از 5/2 میکرون کاهش مییابد. بنابراین، نتایج آنالیز نشان میدهد که تعداد روزهای آلوده به PM2.5 تأثیر قابل توجهی بر شاخص MNDWI تالاب شادگان دارد و با کاهش سطح آبی تالاب، آلودگی گردوغباری PM2.5 نسبت به PM10 افزایش مییابد.
نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد که افزایش سطح آبی تالاب شادگان منجر به کاهش آلودگی گرد و غباری منطقه و تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و PM10 میشود. این یافتهها اهمیت حفاظت و بازیابی تالاب‌ها را به منظور کاهش آلودگی هوا و بهبود شرایط زیست محیطی منطقه تأکید میکنند. افزایش سطح آبی تالاب شادگان به کاهش تعداد روزهای آلوده و بهبود کیفیت زندگی ساکنین مناطق اطراف منجر میشود. لذا هرگونه توسعه مبتنی بر کاهش سطح آبی تالاب شادگان ناپایدار بوده و در درازمدت سلامت مردم اطراف را با خطر جدی همراه می سازد.
مقدمه و هدف: تالاب‌ها به عنوان یکی از محیط‌های طبیعی حائز اهمیت بالا در اکوسیستم محسوب می‌شوند. این مناطق زیستی غنی از گیاهان و موجودات آبزی حاوی تنوع بیولوژیکی فراوانی هستند که از زیستگاه‌های حیاتی در اکوسیستم‌ها به شمار می‌روند. تالاب شادگان یکی از مهم‌ترین تالابهای ایران است که اکوسیستم آبی غنی و محیط زیست حیاتی آن اهمیت بسیاری در حفاظت از تنوع زیستی و تأمین منابع آبی دارد. اما متاسفانه در چند سال اخیر با خشکی مواجه شده است. حوضه آبخیز نقش بسیار مهمی در تامین و توزیع منابع آبی تالاب‌ها داشته و به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها و کنترل سیلاب و خشکسالی کمک میکنند. همچنین، مدیریت صحیح حوضه آبخیز می‌تواند منجر به بهبود کیفیت آب و حفظ تنوع زیستی در تالاب‌ها شود. در سال های اخیر مسئله شیوع ریزگرد یکی از معضلات اساسی در استان خوزستان بوده و از طرفی تالاب های این استان به دلیل فشار بر منابع آب بالادست نوسانات زیادی را تجربه میکنند. لذا درک ارتباط بین نوسانات سطح این تالاب و شیوع ریزگردها اهمیت زیادی در حفظ منابع طبیعی و همچنین سلامت مردم و توسعه پایدار در منطقه دارد.
مواد و روشها: در این پژوهش، ارتباط بین تغییرات سطح آبی تالاب شادگان و شیوع گردوغبار بررسی شده است. برای این منظور، از ماهواره مودیس برای رخدادهای گردوغباری و پایش سطح آبی تالاب (2010-2023) و از ماهواره سنتینل 2 برای بررسی سطح آبی تالاب شادگان (2017-2023) با استفاده از شاخصهای NDWI و MNDWI استفاده شد. ارتباط سطح آبی تالاب با رخداد گردوغباری (Event-Dust) بررسی شد. همچنین با استفاده از دادههای واقعی ایستگاه شادگان، مقدار شاخص کیفیت هوا (AQI)، آلایندههای PM2.5 و PM10 تعداد روزهای با شاخص ناسالم (شاخص کیفیت هوا بیشتر از 100) مشخص شد و ارتباط آن با سطح آبی تالاب شادگان به صورت ماهانه بررسی شد. برای بررسی ارتباط بین وسعت تالاب و طوفان‌های گردوغبار، از ضریب همبستگی پیرسون (r) و ارتباط بین سطح تالاب‌ها و افزایش پدیده گرد و غبار، از آزمون همبستگی رتبه‌ای کندال (Kendall's Tau rank correlation test) استفاده شد.
یافتهها: بررسی شاخص NDWI نشان داد که تالاب شادگان در سال 2018، 2019، 2021 و 2022 به کمترین میزان خود رسیده است. همچنین شاخص MNDWI نشان داد که کمترین سطح آبی تالاب در سالهای 2018، 2019، 2021 و 2023 رخ داده است و قسمتهای غربی، جنوب غربی و جنوب تالاب کاملا از بین رفته است. نقشه رویداد گردوغباری نشان داد که در اطراف تالاب شادگان بیش از 20 رویداد گردوغباری در سالهای مختلف اتفاق میافتد. ضرایب همبستگی بین رویدادهای گرد و غبار و وسعت تالاب شادگان ۹۰/۰- بدست آمد. همبستگی رتبۀ کندال تاو نیز نشان میدهد با کاهش سطح آبی تالاب شادگان رخدادهای گردوغباری افزایش معنادار مییابد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان میدهد که شاخص NDWI همبستگی کمتری نسبت به شاخص MNDWI با دادههای آلودگی گردوغباری (PM2.5 و PM10) نشان میدهد. همبستگی تعداد روزهای ناسالم هر ماه از نظر آلایندههای PM10 و PM2.5 با شاخص NDWI نشان میدهد که ارتباط این دو متغیر معنی دار بوده (P-Value = 0.0001) و ضریب همبستگی این داده ها با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM2.5 در اکثر ماهها بیشتر از 77/0- است، که نشان دهنده همبستگی بالا بین آنها بوده به طوری که باکاهش سطح آبی تالاب شاخص PM2.5 افزایش مییابد و باتوجه به همبستگی شاخص NDWI با تعداد روزهای آلوده در ماه از نظر PM10 ( 71/0-(R= میتوان نتیجه گرفت که کاهش سطح آبی تالاب تاثیر بیشتری در افزایش شاخص PM2.5 دارد. همچنین نتایج شاخص MNDWI با تعدا روزهای آلوده در ماه شاخصهای PM2.5 و PM10 نشان میدهد که ارتباط بین شاخص MNDWI با PM2.5 بهتر از PM10 هست، به طوری که ضریب تعیین (R2) نشان میدهد که 72% از تغییرات در تعداد روزهای آلوده به PM2.5 توسط سطح آبی تالاب توضیح داده میشود. به عبارت دیگر، معادله رگرسیون توانسته است حدود 72% از واریانس تعداد روزهای آلوده را توجیه کند. ضریب همبستگی پیرسون (84/0-) نیز نشان میدهد که ارتباط بین تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و شاخص MNDWI بسیار قوی است و این ارتباط به صورت معکوس است، یعنی با افزایش سطح آبی تالاب (افزایش شاخص MNDWI)، تعداد روزهای با آلودگی ذرات کمتر از 5/2 میکرون کاهش مییابد. بنابراین، نتایج آنالیز نشان میدهد که تعداد روزهای آلوده به PM2.5 تأثیر قابل توجهی بر شاخص MNDWI تالاب شادگان دارد و با کاهش سطح آبی تالاب، آلودگی گردوغباری PM2.5 نسبت به PM10 افزایش مییابد.
نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد که افزایش سطح آبی تالاب شادگان منجر به کاهش آلودگی گرد و غباری منطقه و تعداد روزهای آلوده به PM2.5 و PM10 میشود. این یافتهها اهمیت حفاظت و بازیابی تالاب‌ها را به منظور کاهش آلودگی هوا و بهبود شرایط زیست محیطی منطقه تأکید میکنند. افزایش سطح آبی تالاب شادگان به کاهش تعداد روزهای آلوده و بهبود کیفیت زندگی ساکنین مناطق اطراف منجر میشود. لذا هرگونه توسعه مبتنی بر کاهش سطح آبی تالاب شادگان ناپایدار بوده و در درازمدت سلامت مردم اطراف را با خطر جدی همراه می سازد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |