برآورد زمان تمرکز، یکی از مهمترین مباحث در مطالعات فیزیوگرافی و هیدرولوژی حوزههای آبخیز است و برآورد نسبتاً صحیح آن تأثیر زیادی در محاسبهی دیگر پارامترهای هیدرولوژی، خصوصاً دبی اوج سیلاب دارد. با وجود ارائه فرمولهای تجربی متعدد و کاربرد گسترده آنها در ایران، تا کنون در حوزه سد قشلاق در مورد بهترین رابطه و مهمترین پارامترهای فیزیوگرافی حوزه و میزان تأثیرگذاری آنها بر کاهش یا افزایش زمان تمرکز مطالعهای انجام نشده است. لذا در این تحقیق علاوه بر بررسی شانزده رابطه تجربی برآورد زمان تمرکز که در کشور ما نیز از کاربرد گستردهای برخوردارند، اقدام به ارائه روشی برای تجزیه ضرایب مسیر پارامترهای مهم فیزیوگرافی حوزه با زمان تمرکز شد. بدین منظور ابتدا با استفاده از مقادیر واقعی زمان تمرکز حاصل از ردیابی محلول نمک، دقت روابط تجربی توسط دو شاخص آماری MRE و RMSE ارزیابی و بهترین روابط تجربی برآورد زمان تمرکز انتخاب شد. سپس با استفاده از روش تجزیه مسیر (Path Analysis) تأثیر مستقیم و غیرمستقیم ده مورد ازمهمترین پارامترهای حوزهای بر زمان تمرکز مشخص شد. نتایج نشان داد که در حوزه سد قشلاق سنندج از بین روابط بررسی شده فرمولهای کالیفرنیا و برانسلی ویلیامز به ترتیب بهترین معادلههای برآورد زمان تمرکز میباشند (میانگین درصد خطای نسبی بهترتیب 1/41 و 5/43 درصد). همچنین فرمولهای چاو و جانستون-کروس نیز نتایج متوسط و نسبتاً مناسبی را ارائه نمودهند (میانگین درصد خطای نسبی کمتر از 57%). نتایج تجزیه مسیر نیز نشان داد که پارامتر طول متوسط آبراهه دارای بالاترین اثر مثبتی (10/1) و مساحت حوزه دارای بیشترین اثرات منفی (207/0- ) بر زمان تمرکز است.
بازنشر اطلاعات | |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |