AU - Kiyani Majd, Mahnaz AU - Nohtani, Mohammad AU - Dehmardeh Ghaleh No, Mohammad Reza AU - Shikh, Zahra TI - Zoning and Monitoring of Meteorological Drought in Arid Desert Areas using SPI, SIAP and PN indices (Case Study: Zahedan Plain) PT - JOURNAL ARTICLE TA - jwmr JN - jwmr VO - 13 VI - 26 IP - 26 4099 - http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1190-fa.html 4100 - http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1190-fa.pdf SO - jwmr 26 AB  - چکیده مبسوط مقدمه و هدف: پدیده خشک‌سالی یکی از مخرب‌ترین رویدادهای آب و هوایی است که سالانه موجب وارد آمدن خسارات زیادی به جوامع انسانی می‌گردد. بنابراین شاخص‌های خشک‌سالی می‌توانند بیان‌کننده حدود طبیعی خشکسالی‌ها باشند. بدین صورت که امکان ارزیابی در مقیاس‌های مختلف زمانی و مکانی را برای ما ممکن می‌سازند. در همین راستا، در پژوهش حاضر به پهنه‌بندی و پایش خشکسالی هواشناسی در مناطق خشک بیابانی با استفاده از شاخص‌های (SPI، SIAP و PN ) در دشت زاهدان پرداخته شد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، مجموعه داده‌های بارش روزانه ایستگاه‌های دایر در محدوده مورد مطالعه جمع‌آوری شد. با توجه به تراکم پایین ایستگاه‌ها و محدودیت شدید دسترسی به داده در مناطق خشک، تعداد پنج ایستگاه (تصفیه‌خانه، فبی، قطارخنجک، پوده‌چاه و هواشناسی زاهدان) طی دوره آماری مشترک 30 ساله (1987-2016) مناسب ارزیابی گردیدند. ایستگاه­ های منتخب طی دوره آماری منتخب، دارای سری­ های زمانی کامل و فاقد نواقص آماری بودند. پس از اطمینان از کیفیت داده‌ها با بکارگیری آزمون‌های همگنی، تصادفی و داده پرت، اقدام به استخراج شاخص‌های SPI، SIAP و PN مقیاس زمانی سالانه با استفاده از نرم‌افزار DIP شد و همچنین به منظور پهنه‌بندی شاخص‌های ارزیابی شده از روش درون یابی عکس فاصله در محیط Arc GIS استفاده شد. یافته‌ها: با محاسبه ضریب تغییرات سال به سال طول دوره آماربرداری (1987-2016)، کمترین مقدار ضریب تغییرات 88/7 و بیشترین مقدار 208/8 مشخص شد که دشت زاهدان دارای بارندگی نامنظم و با تغییرپذیری بالا همراه است که این امر نشان‌دهنده احتمال وقوع خشک‌سالی در منطقه می‌باشد. در ادامه، با بررسی سه نمایه SPI، SIAP و PN مشخص شد که شرایط دشت زاهدان براساس شاخص‌های SPI 24 سال نرمال، SIAP 25 سال نرمال و PN 25 سال خشک‌سالی ضعیف بوده است. همچنین براساس هر سه نمایه شدیدترین خشک­سالی‌ هواشناسی بوقوع پیوسته در دشت زاهدان طی مربوط به سال‌ 2003 بوده است که مقادیر هر یک از این شاخص ها برای سال 2003 به ترتیب 1/49-، 1/16- و 25/32 می­ باشد و براساس نمایه SPI طی 24 سال از طول دوره آماری شرایط نرمال، نمایه SIAP 25 سال شرایط نرمال و طبق نمایه PN دشت زاهدان با 6 سال ترسالی، 12 سال نرمال و 5 سال از خشک‌سالی ضعیف برخوردار بوده است. حد آستانه خشک­سالی برای سه شاخص SPI 1-، SIAP 0/25- و PN 80 می­باشد. علاوه‌براین، پایش تغییرات مکانی سه نمایه SPI، SIAP و PN نشان داد که طی دوره آماری مورد مطالعه، نیمه‌شمالی دشت زاهدان بیشتر تحت تأثیر خشک‌سالی قرار گرفته است. براساس نقشه­ های پهنه ­بندی خشکسالی هواشناسی دشت زاهدان مشخص شد که بر پایه نمایه SPI در سال‌های 2004-1999 محدوده شمال شرقی، نمایه SIAP طی سال‌های 1989-1987 و 1998-2006 بخش‌های شمال و شمال شرقی و براساس نمایه PN طی سال‌های 2005-2003 قسمت‌های جنوب و غرب دشت زاهدان پتانسیل بیشتری از نظر تداوم، فراوانی و شدت وقوع خشکسالی هواشناسی را دارا بوده است. نتیجه‌گیری کلی: با توجه به اینکه نقشه­ های پهنه­ بندی مکانی خشکسالی حکایت از گسترش مکانی و شدت بیشتر پهنه ­های بحرانی در طی دوره آماری 30 ساله مورد مطالعه در پژوهش حاضر دارد، شناخت این مناطق آسیب­پذیر و در معرض خطر و نیز میزان و گستردگی این پدیده، برای اعمال مدیریت و نیز برنامه­ ریزی­ های عمرانی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کشاورزی از سوی دولت مردان و سیاست گذاران امر از ضروریات است . CP - IRAN IN - Department of Rangeland and Watershed Management, University of Zabol LG - eng PB - jwmr PG - 146 PT - Research YR - 2022