دوره 12، شماره 24 - ( پاییز و زمستان 1400 1400 )
جلد 12 شماره 24 صفحات 96-88 |
برگشت به فهرست نسخه ها
استادیار پژوهشی بخش تحقیقات حافظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان، ایران
چکیده: (1929 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: اکوسیستم های طبیعی دارای نظم و تعادل خاص خود می باشند مگر اینکه تحت تأثیر یک نیروی خارجی دچار بی نظمی گردند، که متأسفانه انسان با بهره برداری بیرویه و غیر اصولی از برخی عناصر آن باعث بهم ریختگی در بسیاری از حوزه های آبخیز شده است. یکی از عمده ترین پیامدهای این نوع بهره برداری تشدید تولید رواناب می باشد که باعث افزایش فراوانی و بزرگی سیل و فرسایش و فقر خاک می شود. سازند گچساران یکی از سازندهای مهم فرسایش پذیر در ایران می باشد. این سازند حدود 1600 متر بستر داشته و از نظر سنگ شناسی مشتمل بر نمک، انیدریت، مارن های رنگارنگ آهک و مقداری شیل می‌باشد. بنابراین تحقیقات علمی درباره میزان رواناب و فرسایش سازند گچساران ضروری است که از اهداف اصلی پژوهش حاضر می باشد.
مواد و روش ها: در این تحقیق به منظور تعیین مهمترین عوامل مؤثر در تولید رواناب کاربری های مختلف نهشته های سازند گچساران، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه با مساحت 1202 هکتار انتخاب گردید. این تحقیق به منظور تعیین رابطه بین رواناب تولیدی بوسیله بارانساز با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند درصد شن، ماسه، رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، رطوبت، کربنات کلسیم و ماده آلی در کاربری های مختلف سازند گچساران انجام گرفت. سپس نمونه برداری رواناب در شش نقطه و با سه تکرار در سازند گچساران و در شدت های مختلف بارش 0/75، 1 و 1/25 میلی متر در دقیقه در سه کاربری مرتع، منطقه مسکونی و اراضی کشاورزی به کمک دستگاه باران ساز انجام شد. به منظور بررسی عوامل مؤثر در تولید رواناب، نمونه برداری از خاک در لایه 20-0 سانتی متری نیز به همان تعداد برداشت رواناب صورت گرفت. به منظور انجام تحلیل های آماری از نرم افزار SPSS و EXCELاستفاده گردید.
یافته ها: مهمترین عوامل مؤثر در تولید رواناب به کمک رگرسیون چند متغیره شناسایی شدند. نتایج نشان داد که تولید رواناب در کاربری های مختلف سازند گچساران در شدت های مختلف، دارای اختلاف معنی داری با هم هستند. دراین تحقیق به خوبی نشان داده شد شناخت پارامترهای خاکی در افزایش و کاهش رواناب در سازند گچساران بسیار حائز اهمیت می باشند.
نتیجه گیری: مدلهای رگرسیونی به دست آمده نشان دادند که در افزایش و کاهش رواناب کاربری های مختلف از بین عامل های اندازه گیری شده در سازند گچساران شاخص های مقادیر آهک و رس خاک بیشترین نقش را داشته اند.
مقدمه و هدف: اکوسیستم های طبیعی دارای نظم و تعادل خاص خود می باشند مگر اینکه تحت تأثیر یک نیروی خارجی دچار بی نظمی گردند، که متأسفانه انسان با بهره برداری بیرویه و غیر اصولی از برخی عناصر آن باعث بهم ریختگی در بسیاری از حوزه های آبخیز شده است. یکی از عمده ترین پیامدهای این نوع بهره برداری تشدید تولید رواناب می باشد که باعث افزایش فراوانی و بزرگی سیل و فرسایش و فقر خاک می شود. سازند گچساران یکی از سازندهای مهم فرسایش پذیر در ایران می باشد. این سازند حدود 1600 متر بستر داشته و از نظر سنگ شناسی مشتمل بر نمک، انیدریت، مارن های رنگارنگ آهک و مقداری شیل می‌باشد. بنابراین تحقیقات علمی درباره میزان رواناب و فرسایش سازند گچساران ضروری است که از اهداف اصلی پژوهش حاضر می باشد.
مواد و روش ها: در این تحقیق به منظور تعیین مهمترین عوامل مؤثر در تولید رواناب کاربری های مختلف نهشته های سازند گچساران، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه با مساحت 1202 هکتار انتخاب گردید. این تحقیق به منظور تعیین رابطه بین رواناب تولیدی بوسیله بارانساز با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند درصد شن، ماسه، رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، رطوبت، کربنات کلسیم و ماده آلی در کاربری های مختلف سازند گچساران انجام گرفت. سپس نمونه برداری رواناب در شش نقطه و با سه تکرار در سازند گچساران و در شدت های مختلف بارش 0/75، 1 و 1/25 میلی متر در دقیقه در سه کاربری مرتع، منطقه مسکونی و اراضی کشاورزی به کمک دستگاه باران ساز انجام شد. به منظور بررسی عوامل مؤثر در تولید رواناب، نمونه برداری از خاک در لایه 20-0 سانتی متری نیز به همان تعداد برداشت رواناب صورت گرفت. به منظور انجام تحلیل های آماری از نرم افزار SPSS و EXCELاستفاده گردید.
یافته ها: مهمترین عوامل مؤثر در تولید رواناب به کمک رگرسیون چند متغیره شناسایی شدند. نتایج نشان داد که تولید رواناب در کاربری های مختلف سازند گچساران در شدت های مختلف، دارای اختلاف معنی داری با هم هستند. دراین تحقیق به خوبی نشان داده شد شناخت پارامترهای خاکی در افزایش و کاهش رواناب در سازند گچساران بسیار حائز اهمیت می باشند.
نتیجه گیری: مدلهای رگرسیونی به دست آمده نشان دادند که در افزایش و کاهش رواناب کاربری های مختلف از بین عامل های اندازه گیری شده در سازند گچساران شاخص های مقادیر آهک و رس خاک بیشترین نقش را داشته اند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
فرسايش خاک و توليد رسوب
دریافت: 1399/5/28 | ویرایش نهایی: 1400/12/3 | پذیرش: 1399/9/6 | انتشار: 1400/6/10
دریافت: 1399/5/28 | ویرایش نهایی: 1400/12/3 | پذیرش: 1399/9/6 | انتشار: 1400/6/10
فهرست منابع
1. Ahmadi, H. 2007. Applied geomorphology, 1 volume (water erosion), fifth edition, Tehran university publications, 714 pp (In Persian).
2. Bocchi, S., A. Castrignano, F. Fornaro and T. Maggiore. 2000. Application of factorial kriging for mapping soil variation at field scale. European Journal of Agronomy, 13: 295-308. [DOI:10.1016/S1161-0301(00)00061-7]
3. Burwell, R.E., R.R. Allmaras and L.L. Sloneker. 1966. Structural alteration of soil surface by tillage and rainfall. J. Soil Water Consevation. 21: 313-327.
4. Bybordi, M. 1993. Principals of irrigation engineering. Sixth edition. Tehran University Publication, 699 pp (In Persian).
5. Cerri, C.E.P., M. Bernoux, V. Chaplot, B. Volkoff, R.L. Victoria, J.M. Melillo, K. Paustian and C.C. Cerri. 2004. Assessment of soil property spatial variation in an amazon pasture: basis for selecting an agronomic experimental area. Geoderma, 123: 51-68. [DOI:10.1016/j.geoderma.2004.01.027]
6. Demeester, T. and P.D. Jungerius. 1978. The Relationship between the soil erodibility factor k (Universal soil loss equation.), Aggregate stability and micromorphological properties of soils in the hornos area, S. Spain. Earth Surf. Processes, 3: 379-391. [DOI:10.1002/esp.3290030406]
7. Duiker, S.W., D.C. Flanagan and R. Lal. 2001. Erodibility and infiltration characteristics of five major soils of southwest spain, Catena, 45(2): 103-121. [DOI:10.1016/S0341-8162(01)00145-X]
8. Fathizadeh, H., H. Karimi and M. Tavakoli. 2016. The Role of Sensitivity to Erosion of Geological Formations in Erosion and Sediment Yield (Case Study: Sub-Basins of Doiraj river in ilam province), Journal of Watershed Management, 7(3), spring and summer, (In Persian). [DOI:10.18869/acadpub.jwmr.7.13.208]
9. Gispert,M., G. Pardini, M. Colldecarrera, M. Emran and S. Doni. 2017. Water erosion and soil properties patterns along selected rainfall events in cultivated and abandonedterraced fields under renaturalisation,Catena, 155: 114-126. [DOI:10.1016/j.catena.2017.03.010]
10. Hoyos, N. 2005. Spatial modeling of soil erosion potential in a tropical watershed of the colombian Andes. Catena, 63: 85-108. [DOI:10.1016/j.catena.2005.05.012]
11. kamphorst, A. 1987. A small rainfall simulator for the determination of soil erodibility, Netherlands Journal of Agricultural Science, 35: 407-415. [DOI:10.18174/njas.v35i3.16735]
12. karnieli, A. and J. Ben-Asher. 1993. A daily runoff simulation in semi-arid watersheds based on deficit calculations. J. Hydrology 149: 9-25. [DOI:10.1016/0022-1694(93)90096-R]
13. Khaksarfard, M. 1995. Water wastes and decreasing methods. Water and Waste Water Journal, 9: 25-29 (In Persian).
14. Kirkby, M. 2001. Modeling the interactions between soil surface properties and water. Elsevier Catena 89-102. [DOI:10.1016/S0341-8162(01)00160-6]
15. Martinez, M. 1998. Factors influencing surface runoff generation in a mediteranean semi-arid environment: Chicamo Watershed Spain, 12(5): 741-745.
https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1085(19980430)12:5<741::AID-HYP622>3.0.CO;2-F [DOI:10.1002/(SICI)1099-1085(19980430)12:53.0.CO;2-F]
16. Meyer, L.D. and W.C. Harmon. 1984. Susceptibility of agricultural soil to interrill erosion, Journal Soil Science Society of America, 48: 1152-1157. [DOI:10.2136/sssaj1984.03615995004800050040x]
17. Miller, R.W. and D.T. Gardiner. 1998. Soils in our environment. Eighth edition، prentice-hall Inc.، United States of America, 75-81 p.
18. Morady, H.R. and H. Saidian. 2010. Comparing the Most Important Factors in the Erosion and Sediment Production in Different Land Uses, Journal of Environmental Science and Engineering, 4: (11): 1-11.
19. Mu, W.F., C. Yu, Y. Li, J. Xie, J. Tian and N. Zhao. 2015. Effects of rainfall intensity and slope gradient on runoff and soil moisture content on different growing stages of spring maize. Water, 7(6): 2990-3008. [DOI:10.3390/w7062990]
20. Norton, D., I. Shainberg, L. Cihacek and J.H. Edwards. 1999. Erosion and soil chemical properties, Soil Water Conservation Society, 39-56 pp. [DOI:10.1201/9780203739266-3]
21. Peirovan, H.R. and T. Asadi. 2005. Reviewing physicochemical factors roles affecting erosion kinds in marl sites. Proceedings of the 9th Soil Science Congress of Iran. karaj, 560-562 pp (In Persian).
22. Ponce, V.M. and A.V. Shetty. 1995. A conceptual model of catchments water balance: 2 applications of runoff and base flow modeling. J. Hydrology, 173: 41-50. [DOI:10.1016/0022-1694(95)02745-B]
23. Rao, K.P.C., T.S. Steenhui, A.L. Cogle, S.T. Srinivasan, D.F. Yule and G.D. Smith. 1998. Rainfall infiltration and runoff from an alfisol in semi-arid tropical India ،II tilled systems. Soil & Tillage Research, 48: 61-69. [DOI:10.1016/S0167-1987(98)00125-1]
24. Refahi, H.G. 2003. Water erosion and its control, Tehran University Press, Fourth Edition, 671 pp (In Persian).
25. Refahi, H.G. 1996. Soil erosion by water and conservation. Tehran University Press, 551 pp (In Persian).
26. Rosewell, C.J. 1993. Soil Loss: A program to assist in the selection of management practices to reduce erosion, Tech. Handbook No. 11 (Second Eddition), Department of Conservation and Land Management, Sydney, 28-31 pp.
27. Rubio, J.L., J. Forteza, V. Andreu and R. Cerni. 1997. Soil profile characteristics influencing runoff and soil erosion after forest fire: A case study valencia spain. Soil Technology, 11: 67-78. [DOI:10.1016/S0933-3630(96)00116-X]
28. Saeediyan, H., H. Moradi, R. Feiznia, S.N. Bahramifar. 2014. The role of main slope aspects on Some Soil Physical and Chemical Properties (Case Study: Gachsaran and Aghajari Formations of Koohe Gagh and Margha watersheds of izeh township), Journal of Watershed Management, 5(9), spring and summer (In Persian).
29. Santos, F.L., J.L. Reis, O.C. Martins, N.L. Castanheria and R.P. Serralherio. 2003. Comparative assessment of infiltration, runoff and erosion of sprinkler irrigation soils. Biosystems Engineering, 86(3): 355-364. [DOI:10.1016/S1537-5110(03)00135-1]
30. Siegrist, S., D. Schaub, L. Pfiffner and P. Mader. 1998. Does organic agriculture reduce soil erodibility? The results of a long-term field study on loess in Switzerland. Agriculture, Ecosystems and Environment, 69: 253-264. [DOI:10.1016/S0167-8809(98)00113-3]
31. Sing vijay, P. 1998. Hydrologic systems (Volume I &II) prentice hall, englwood cliffs new jersey, 320-480.
32. Unger, T.P., W. Jones, O.R. McClenagan and B.A. Stewart. 1998. Aggregation of soil cropped to dryland wheat and grain Sorghum. Soil Science Soc. Am. Journal, 62(6): 1659-1666. [DOI:10.2136/sssaj1998.03615995006200060025x]
33. Yang, M.Y., J.L. Tian and P.L. Liu. 2005. Investigating the spatial distribution of soil erosion and deposition in a small catchment on the Loess Plateau of China using 137Cs. Soil and tillage research, 83(3): 121-128.
34. Zargar, A. 1995. Investigating The Effect of Rainfall on Geometric Characteristics and land management on Total Runoff. Forestry and Rangeland Research Publications, First Edition, 48 pp (In Persian).
35. Zehtabian, Gh. 1999. Comparison of runoff and sediment content in Marl Lehbari Formation using a rain-simulation device in the Golam Mort Sub-basin, Tehran University, Research Deputy, Applied Design, 107 pp (In Persian).
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |