دوره 14، شماره 28 - ( پاییز و زمستان 1402 )
جلد 14 شماره 28 صفحات 88-78 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bayatani F, Hayatzadeh M, Fotouhi Firozabad F, Fathzadeh A, Karami A. (2023). Spatial Assessment of Watershed Vulnerability Based on Climatic Approach (Case study: Doroodzan Watershed. Fars Province). jwmr. 14(28), 78-88. doi:10.61186/jwmr.14.28.78
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1213-fa.html
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1213-fa.html
بیاتانی فاطمه، حیات زاده مهدی، فتوحی فیروزآباد فرزانه، فتح زاده علی، کرمی ایوب. بررسی مکانی درجه آسیبپذیری حوزه آبخیز با رویکرد اقلیمی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز درودزن، استان فارس) پژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز 1402; 14 (28) :88-78 10.61186/jwmr.14.28.78
گروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
چکیده: (558 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: بررسی مکانی درجه آسیبپذیری در جهت شناسایی مناطق آسیبپذیر و تصمیمگیری برای حفاظت از منابع طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار گام مهمی است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی مکانی درجه آسیبپذیری حوزه آبخیز سد درودزن در استان فارس با رویکرد اقلیمی انجام شد.
مواد و روش‌ها: داده‌های اقلیمی 9 ایستگاه کلیماتولوژی در بازه زمانی 1370-1399 مورد استفاده قرار گرفت. شاخص های تأثیرگذار بر آسیبپذیری حوزه آبخیز که شامل شاخص بارش فصل مرطوب، فصل خشک، دمای دوره سرد، دمای دوره گرم، حداکثر سرعت باد و ارتفاع از سطح دریا بودند استخراج گردید. پس از تعیین شاخصهای مذکور، شاخص آسیب پذیری کلی (OVP) محاسبه شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد شاخص فصل خشک بهترتیب در محدوده 6/40 تا 66/19 میلی‌متر برای ایستگاههای چمریز و امامزاده اسماعیل و شاخص فصل مرطوب بهترتیب در محدوده 70/67 تا 538/03 میلی‌متر برای ایستگاههای اقلید و چمریز متغیر است. همچنین شاخص دوره سرد بهترتیب بین محدوده 1/77 تا 2/65 درجه سانتی‌گراد برای ایستگاه درودزن و زرقان و شاخص دوره گرم بهترتیب 1/52 تا 2/21 درجه سانتی‌گراد برای ایستگاه چمریز و زرقان بهدست آمد. شاخص حداکثر سرعت باد بهترتیب بین محدوده 0/80 تا 0/85 کیلومتر بر ساعت برای ایستگاههای اقلید و درودزن محاسبه شد. ارتفاع از سطح دریا نیز بررسی شد. نتایج مبتنی بر تحلیل شاخص های اقلیمی نشان میدهد که شاخص آسیب پذیری کل در آبخیز سد درودزن بین 25/7 تا 34/2 قرار گرفته و در طبقه با درجه برگشتپذیر می‌باشد.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج بهدست آمده و در نظر گرفتن پتانسیل خوب این حوزه آبخیز، نیاز به در نظرگرفتن اقدامات مدیریتی و پیش‌گیرانه در برابر تهدیدات خشک سالی و سیل ناشی از تغییرات اقلیمی و تغییرات انسانی حائز اهمیت است. با توجه به اینکه طبق استاندارد روش مذکور شاخص کمتر از 40 در محدوده برگشتپذیر می‌باشد. لذا با توجه به قرارگیری شاخص آسیبپذیری محدوده مورد مطالعه با رویکرد اقلیمی در محدوده کمتر از 40 میتوان نتیجه گرفت که هر چند منطقه بهویژه در سالهای اخیر دچار تغییرات زیادی شده است ولی با توجه به تغییرات جزئی شاخصهای اقلیمی در بلندمدت این حوزه آبخیز هنوز تا مرزهای تابآوری از جنبههای فیزیکی فاصله داشته و با اتخاذ الگوهای مدیریتی مناسب قابلیت برگشت به شرایط ایدهآل را دارد. نتایج تحقیق، علاوه بر بیان اهمیت تأثیرات تغییر مؤلفههای اقلیمی، به کاربرد آنها در بهکارگیری مدیریت صحیح و سازگار با تغییرات مؤلفه های اقلیمی در سیاستهای آتی مدیریت حوزهآبخیز کمک شایانی خواهد کرد.
مقدمه و هدف: بررسی مکانی درجه آسیبپذیری در جهت شناسایی مناطق آسیبپذیر و تصمیمگیری برای حفاظت از منابع طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار گام مهمی است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی مکانی درجه آسیبپذیری حوزه آبخیز سد درودزن در استان فارس با رویکرد اقلیمی انجام شد.
مواد و روش‌ها: داده‌های اقلیمی 9 ایستگاه کلیماتولوژی در بازه زمانی 1370-1399 مورد استفاده قرار گرفت. شاخص های تأثیرگذار بر آسیبپذیری حوزه آبخیز که شامل شاخص بارش فصل مرطوب، فصل خشک، دمای دوره سرد، دمای دوره گرم، حداکثر سرعت باد و ارتفاع از سطح دریا بودند استخراج گردید. پس از تعیین شاخصهای مذکور، شاخص آسیب پذیری کلی (OVP) محاسبه شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد شاخص فصل خشک بهترتیب در محدوده 6/40 تا 66/19 میلی‌متر برای ایستگاههای چمریز و امامزاده اسماعیل و شاخص فصل مرطوب بهترتیب در محدوده 70/67 تا 538/03 میلی‌متر برای ایستگاههای اقلید و چمریز متغیر است. همچنین شاخص دوره سرد بهترتیب بین محدوده 1/77 تا 2/65 درجه سانتی‌گراد برای ایستگاه درودزن و زرقان و شاخص دوره گرم بهترتیب 1/52 تا 2/21 درجه سانتی‌گراد برای ایستگاه چمریز و زرقان بهدست آمد. شاخص حداکثر سرعت باد بهترتیب بین محدوده 0/80 تا 0/85 کیلومتر بر ساعت برای ایستگاههای اقلید و درودزن محاسبه شد. ارتفاع از سطح دریا نیز بررسی شد. نتایج مبتنی بر تحلیل شاخص های اقلیمی نشان میدهد که شاخص آسیب پذیری کل در آبخیز سد درودزن بین 25/7 تا 34/2 قرار گرفته و در طبقه با درجه برگشتپذیر می‌باشد.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج بهدست آمده و در نظر گرفتن پتانسیل خوب این حوزه آبخیز، نیاز به در نظرگرفتن اقدامات مدیریتی و پیش‌گیرانه در برابر تهدیدات خشک سالی و سیل ناشی از تغییرات اقلیمی و تغییرات انسانی حائز اهمیت است. با توجه به اینکه طبق استاندارد روش مذکور شاخص کمتر از 40 در محدوده برگشتپذیر می‌باشد. لذا با توجه به قرارگیری شاخص آسیبپذیری محدوده مورد مطالعه با رویکرد اقلیمی در محدوده کمتر از 40 میتوان نتیجه گرفت که هر چند منطقه بهویژه در سالهای اخیر دچار تغییرات زیادی شده است ولی با توجه به تغییرات جزئی شاخصهای اقلیمی در بلندمدت این حوزه آبخیز هنوز تا مرزهای تابآوری از جنبههای فیزیکی فاصله داشته و با اتخاذ الگوهای مدیریتی مناسب قابلیت برگشت به شرایط ایدهآل را دارد. نتایج تحقیق، علاوه بر بیان اهمیت تأثیرات تغییر مؤلفههای اقلیمی، به کاربرد آنها در بهکارگیری مدیریت صحیح و سازگار با تغییرات مؤلفه های اقلیمی در سیاستهای آتی مدیریت حوزهآبخیز کمک شایانی خواهد کرد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مديريت حوزه های آبخيز
دریافت: 1401/8/6 | ویرایش نهایی: 1402/10/18 | پذیرش: 1402/5/24 | انتشار: 1402/10/18
دریافت: 1401/8/6 | ویرایش نهایی: 1402/10/18 | پذیرش: 1402/5/24 | انتشار: 1402/10/18
فهرست منابع
1. Amini, H., Esmali Ouri, A., Mostafazadeh, R., Sharai. M., & Zabihi. Z. (2019). Hvdrological Drought Response in River Water Flow Under the Influenci of Dam Construction in Ardabil Province. Earth and Space Physics, 45 (2), 473-486 (In Persian).
2. Avand. M., Moradi. H., & Ramazanzadeh Lasbuie, M. (2022). Vulnerability Assessment of Tajan Watershed in Terms of Flood using BWM Method. Jwmr, 13(26), 10-20. http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1123-fa.html (In Persian). [DOI:10.52547/jwmr.13.26.10]
3. Azizi, E., Mostafazadeh, R., Hazbavi, Z., Esmali Ouri, A., & Mirzaie, S. (2022). Screening Watersheds of Ardabil Province concerning fhood Vulnerability. Journal of Rainwater Catchment System, 10(2), 11- 26 (In Persian).
4. Brooks, N., Adger, W.N., & Kelly, P.M. (2005). The Determinants of Vulnerability and Adaptive Capacity at the National Lenel and the Implications for Adaptation. Global Environmental Change, 15(2), 151-163. [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2004.12.006]
5. Chamani, R., Sadeghi, S.H.R., Wafakhah, M., & Naqdi, M. (2022). Reliability. resilience and vulnerability of Chalus watershed based on drought index. Watershed engineering and management scientific-research journal, 14(1), 65-75 (In Persian).
6. Cheng, J., & Tao, J. (2010). Fuzzy Comprehensive Evaluation of Drought Vulnerability Based on the Analytic Hierarchy Process. Agriculture and Agricultural Science Procedia, 1, 126-135. [DOI:10.1016/j.aaspro.2010.09.015]
7. Eslami, H. S., Jame, M., & Ghasemi, P. (2015). Investigating the inverse distance weighted (IDW) interpolation model in precipitation zoning (case study: Khuzestan province). National Conference on Water and Hydraulic Structures. Dezful. Islamic Azad University. Dezful branch (In Persian).
8. Farzi, P., Sadeghi, S.H., & Jomehpour, M. (2022). Application of Resilience Concept in the Analysis of Basic Resources Security for the Shazand Watershed. Markazi Province. Iran. Journal of Watershed Management Research, 13(25), 86-96 (In Persian). [DOI:10.52547/jwmr.13.25.86]
9. Füssel, H. M., & Klein, R. J.T. (2006). Climate change vulnerability assessments: an evolution of conceptual thinking. Climatic Change, 75, 301-329. [DOI:10.1007/s10584-006-0329-3]
10. Füssel. H.M., Lourenço, T.C., Capela, T., Downing, C., Hildén, M., Leitner, M., Marx, A., Prutsch, A., & Sanderson, M. (2018). National climate change vulnerability and risk assessments in Europe. European Environment Agency, 1, 79.
11. Hamzenejad, S., Hamdami, N., Nazarnejad, H., & Khorami, K. (2017). Drought zoning of Gharesu watershed watershed using SPI and IDW index. The 13th National Conference of Iran's Watershed Science and Engineering and the 3rd National Conference on Protection of Natural Resources and Environment. Mohaghegh Ardabili University. October 10 and 11. Mohaghegh Ardabili University (In Persian).
12. He, B., Ln, A., Wu, J., Zhao, L., & Liu, M. (2011). Drought hazard assessment and spatial characteristic analysis in China. J Geogr Sci, 21(2), 235-249. [DOI:10.1007/s11442-011-0841-x]
13. Kalantari Oskouei, A., & Namaki, M. (2019). Evaluation of Population Distribution Pattern and its Vulnerability in Watersheds Using the Spatial Information System (GIS). Journal of Geomatics Science and Technology, 8(3), 1-20 (In Persian).
14. Kelly, P. M., & Adger, W.N. (2000). Theory and Practice in assessing vulnerability to climate change and facilitating adaptation. Climatic Change, 47, 325-352. [DOI:10.1023/A:1005627828199]
15. Khorshidi, Sh., Rostami, N., & Salehporrahim, A. (2021). Prioritization of flood potential in the watershed without statistics using the AHP-VIKOR method. (A case study of Haji Bakhtiar watershed in Ilam province. Environmental Research, 2(42), 66-92 (In Persian).
16. Li, L., Cao, R., Wei, K., Wang, W., & Chen, L. (2019). Adapting climate change challenge: Anew vulnerability assessment framework from the global perspective. Journal of Cleaner Production, 216-224. [DOI:10.1016/j.jclepro.2019.01.162]
17. Luu, C., Tran, H.X., Pham, B.T., Al-Ansari, N., Tran, T.Q., Dao, N.H., Nguyen, L.P., Nguyen, H.D., Thu Ta, H., Van Le, H., & Meding, J.V. (2020). Framework of Spatial Flod Risk Assessment for A Case Study in Quang Binh province. Vietnam. Sustainability, 17(7), doi. Org/ 10.3390/su 12073058. [DOI:10.3390/su12073058]
18. Mahmodzadeh, H., & harischiak, M. (2021). Evaluation and measurement of spatial difference in the degree of availability of descriptive indicators (case example) in one area of a metropolitan city of Tabriz. Applied Research of Geographical Sciences, 8(27), 101-116 (In Persian).
19. Ranjbar, A., Khalili, D., Zand Parsa, S., & Kamgar haghighi, A.A. (2015). Regional drought monitoring based on INFELOW Into in Darudzen Reservoir OIR in Fars province. Irrigation Science and Engineering Journal, 38(1), 79-96 (In Persian).
20. Ren, k., Huang, Q., Wang, H., Leng, G., Fang, W., & Li, L. (2020). Assessing the reliability. resilience and Vulnerability of Water supply System Under Multiple Uncertain Sources. Journal of Cleaner Production, 252- 119806. [DOI:10.1016/j.jclepro.2019.119806]
21. Roy, U., & Majumder, M. (2016). Vulnerability of watersheds to climate change assessed by neural network and analytical hierarchy process. Springer Briefs in Water Science and Technology, 89 pp. [DOI:10.1007/978-981-287-344-6]
22. Sathyan, A.R., Funk, C., Aenis, T., Winker, P., & Breuer, L. (2018). Sensitivity analysis of a climate vulnerability index - a case study from Indian watershed development programmes. Climate Change Responses, 5(1), 14. [DOI:10.1186/s40665-018-0037-z]
23. Sun, D., & Kafatos, M. (2007). Note on the NDVI-LST Relationship and the Use of Temperature-Related Drought Indices over North America. Geophysical Research Letters, 34(L24406), 1-4. [DOI:10.1029/2007GL031485]
24. Tiburan Jr, C., Saizen, I., Mizuno, K., & Kobayashi, Sh. (2010). Development and application of a geospatial-based environmental vulnerability index for watersheds to climate change. in: The Philippines. Ecosystems. Research and Development Bureau, 17-19.
25. Zarei, Sh., Hazbavi, Z., Mostafazadeh, R., & Esmali Ouri, A. (2019). Vulnerability assessment of the sub-watersheds of Samian based on changes in climatic components. Natural Geographic Research, 25(5), 236-21 (In Persian).
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
