بهار و تابستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه مازندران، ایران
چکیده: (175 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: واریزه‌ها یکی از پدیده‌های مهم حرکت‌های دامنه‌ای در مناطق کوهستانی هستند. مطالعه این فرآیند با تکیه بر دو الگوی فرصت و تهدید، اهمیت ویژه‌ای دارد. از این رو، پژوهش حاضر سعی دارد حساسیت وقوع جریان‌های واریزه‌ای دره هراز در محدوده پلور تا بایجان را واکاوی کرده و با ارائه شاخصی مناسب جهت اولویت بندی عوامل موثر در تشکیل و گسترش واریزه‌ها، به پهنه بندی دقیق‌تر آن دست یابد.
مواد و روش‌ها: در این راستا، با استفاده از نقشه زمین شناسی دماوند، با مقیاس 1:100000 و تصاویر گوگل‌ارث موقعیت واریزه‌ها در منطقه شناسایی و نقشه پراکنش آن پس از برداشت میدانی و ثبت نقاط به وسیله دستگاه GPS تهیه و به محیط GIS منتقل شد. نقشه‌های عوامل مستقل و تاثیرگذار برگسترش واریزه‌ها شامل لیتولوژی و فاصله از گسل از نقشه زمین شناسی دماوند و ارتفاع، شیب و جهت دامنه با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی ASTER تهیه شد. نقشه پوشش گیاهی و کاربری زمین از نقشه پوشش سراسری ایران با پردازش تصاویرSentinel در پلتفرم Google Earth Engine Cloudتهیه گردید. در مرحله بعد، نقشه پراکنش واریزه‌ها با هریک از نقشه‌های عوامل موثر قطع داده شد و وزن هر طبقه از متغیرها بر اساس مدل تراکم سطح بدست آمد و نقشه پهنهبندی حساسیت گسترش واریزه‌ها در پنج طبقه تهیه گردید. همچنین برای اولویت‌بندی عوامل موثر و تهیه نقشه دقیق‌تر، از میانگین وزن موثر شاخص حساسیت واریزه‌ها (DSI) استفاده شده است.
یافته‌ها: نتایج تحلیل مدل تراکم سطح نشان داد که واحد سنگی ملافیر، ارتفاع 2700-2400 متر، شیب 20-10 درجه، دامنه‌های شمال غرب، فاصله تا 500 متری از خط گسل و زمین‌های مرتع بیشترین میزان حساسیت واریزه‌ها را دارند. بر اساس مدل شاخص حساسیت واریزه (DSI)، کاربری زمین، جنس سنگ و شیب به ترتیب با میانگین وزن موثر 21/04، 20/12 و 18/72 بالاترین اولویت را داشته و عامل‌های اصلی کنترل کننده گسترش واریزه ها در منطقه هستند. عامل‌های شیب، ارتفاع، جهت دامنه و فاصله از گسل به ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند.
نتیجه‌گیری: ارزیابی دقت مدلها با استفاده از رابطه احتمال تجربی (P) نشان داد که مدل‌های تراکم سطح و DSI به ترتیب با احتمال 0/79 و 0/80 برای پهنهبندی حساسیت واریزه‌ها در منطقه مناسب هستند. طبقات حساسیت زیاد تا خیلی زیاد گسترش واریزه حدود 26 درصد از سطح منطقه را پوشش داده که از یک منظر توان محیطی به حساب می‌آید، به طوری‌که با تشکیل ذخیره حجمی به عنوان یک کانسار رسوبی جهت مصرف در سازه‌های مهندسی قابل بهره‌برداری هستند و از منظر دیگر خطر بالقوه در زمینه‌های کشاورزی، مناطق مسکونی و سازه‌های هیدرولیک محسوب می شوند.
مقدمه و هدف: واریزه‌ها یکی از پدیده‌های مهم حرکت‌های دامنه‌ای در مناطق کوهستانی هستند. مطالعه این فرآیند با تکیه بر دو الگوی فرصت و تهدید، اهمیت ویژه‌ای دارد. از این رو، پژوهش حاضر سعی دارد حساسیت وقوع جریان‌های واریزه‌ای دره هراز در محدوده پلور تا بایجان را واکاوی کرده و با ارائه شاخصی مناسب جهت اولویت بندی عوامل موثر در تشکیل و گسترش واریزه‌ها، به پهنه بندی دقیق‌تر آن دست یابد.
مواد و روش‌ها: در این راستا، با استفاده از نقشه زمین شناسی دماوند، با مقیاس 1:100000 و تصاویر گوگل‌ارث موقعیت واریزه‌ها در منطقه شناسایی و نقشه پراکنش آن پس از برداشت میدانی و ثبت نقاط به وسیله دستگاه GPS تهیه و به محیط GIS منتقل شد. نقشه‌های عوامل مستقل و تاثیرگذار برگسترش واریزه‌ها شامل لیتولوژی و فاصله از گسل از نقشه زمین شناسی دماوند و ارتفاع، شیب و جهت دامنه با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی ASTER تهیه شد. نقشه پوشش گیاهی و کاربری زمین از نقشه پوشش سراسری ایران با پردازش تصاویرSentinel در پلتفرم Google Earth Engine Cloudتهیه گردید. در مرحله بعد، نقشه پراکنش واریزه‌ها با هریک از نقشه‌های عوامل موثر قطع داده شد و وزن هر طبقه از متغیرها بر اساس مدل تراکم سطح بدست آمد و نقشه پهنهبندی حساسیت گسترش واریزه‌ها در پنج طبقه تهیه گردید. همچنین برای اولویت‌بندی عوامل موثر و تهیه نقشه دقیق‌تر، از میانگین وزن موثر شاخص حساسیت واریزه‌ها (DSI) استفاده شده است.
یافته‌ها: نتایج تحلیل مدل تراکم سطح نشان داد که واحد سنگی ملافیر، ارتفاع 2700-2400 متر، شیب 20-10 درجه، دامنه‌های شمال غرب، فاصله تا 500 متری از خط گسل و زمین‌های مرتع بیشترین میزان حساسیت واریزه‌ها را دارند. بر اساس مدل شاخص حساسیت واریزه (DSI)، کاربری زمین، جنس سنگ و شیب به ترتیب با میانگین وزن موثر 21/04، 20/12 و 18/72 بالاترین اولویت را داشته و عامل‌های اصلی کنترل کننده گسترش واریزه ها در منطقه هستند. عامل‌های شیب، ارتفاع، جهت دامنه و فاصله از گسل به ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند.
نتیجه‌گیری: ارزیابی دقت مدلها با استفاده از رابطه احتمال تجربی (P) نشان داد که مدل‌های تراکم سطح و DSI به ترتیب با احتمال 0/79 و 0/80 برای پهنهبندی حساسیت واریزه‌ها در منطقه مناسب هستند. طبقات حساسیت زیاد تا خیلی زیاد گسترش واریزه حدود 26 درصد از سطح منطقه را پوشش داده که از یک منظر توان محیطی به حساب می‌آید، به طوری‌که با تشکیل ذخیره حجمی به عنوان یک کانسار رسوبی جهت مصرف در سازه‌های مهندسی قابل بهره‌برداری هستند و از منظر دیگر خطر بالقوه در زمینه‌های کشاورزی، مناطق مسکونی و سازه‌های هیدرولیک محسوب می شوند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
بلايای طبيعی (سيل، خشکسالی و حرکت های توده ای)
دریافت: 1402/1/1 | ویرایش نهایی: 1402/12/26 | پذیرش: 1402/10/30
دریافت: 1402/1/1 | ویرایش نهایی: 1402/12/26 | پذیرش: 1402/10/30
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
