پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز

حوزه­ ­آبخیز اکوسیستمی پیچیده و پویا است و به­عنوان واحد برنامه­ریزی و مدیریت تلقی می­شود. باید تمام ابعاد­ فنی، اجتماعی، اقتصادی، فیزیکی، اکولوژیکی و سازمانی را در فرآیند برنامه­ریزی و مدیریت حوزه لحاظ نمود. از آنجایی که بین این ابعاد روابط متقابل و پیچیده­ای وجود دارد، برای هماهنگ­سازی آنها رویکرد مدیریت یکپارچه آبخیز ضرورت دارد. معمولا ذینفعان در مدیریت آبخیز با گزینه­ها و اطلاعات مختلفی روبرو می­شوند به نحوی که اغلب تصمیم­گیری در این شرایط برای آنها دشوار خواهد بود. همچنین باید به ذینفعان اجازه داده شود به صورت فعالانه در فرآیند تصمیم­گیری دخالت کنند و نظرات خود را در کلیه مراحل تصمیم­گیری اظهار نمایند. استفاده از سامانه پشتیبانی تصمیم (DSS) در مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز، تسهیل­کننده این فرآیند است. پایگاه داده­ایی، مدل­های مختلف و واسط کاربر گرافیکی از معمولی­ترین اجزای DSS هستند. در این تحقیق یک سامانه پشتیبانی تصمیم برای آبخیز چهل­چای استان گلستان در محیط نرم­افزار ICMS (سیستم مدل­سازی اجزای تعاملی) تهیه شده است. همچنین به­منظور ایجاد ارتباط بین کاربر غیرفنی و DSS یک واسط کاربر گرافیکی تهیه شده است. این سامانه پشتیبانی تصمیم قادر است با افزایش ادراک کاربر از سیستم آبخیز و اجزای آن، همچنین با معرفی گزینه­های مدیریتی (تراس­بندی، احداث باغ، اگروفارستری، علوفه­کاری و درختکاری) در قالب سناریوهای مختلف و نیز با پیش­بینی و نمایش اثرات مختلف اجرای احتمالی آنها با کمک شاخص­های ارزیابی اثرات (پذیرش اجتماعی، سود ناخالص، هزینه­های متغیر، فرسایش خاک، حجم رواناب، میانگین وزنی اندازه لکه­های پوشش گیاهی و شاخص وزنی سطح پوشش گیاهی) به مدیریت مشارکتی و یکپارچه حوزه آبخیز کمک کند و موجب تسهیل فرآیند تصمیم­گیری ­شود. بدین ترتیب این سامانه با در نظر گرفتن ابعاد مختلف اقتصادی- اجتماعی و بیو­فیزیکی می­تواند نیل به مدیریت یکپارچه و مشارکتی آبخیز را تسهیل نماید.