دوره 16، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1404 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 156-143 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mirhashemi M, Shahnazari A, Zarei Ghorkhodi A. (2026). Integrated Water Resources Management Approach and Tools Needed to Influence Sustainable Development. J Watershed Manage Res. 16(1), 143-156. doi:10.61186/jwmr.2024.1246
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1246-fa.html
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1246-fa.html
میرهاشمی مریم، شاهنظری علی، زارعی قورخوردی علیرضا. رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب و ابزار مورد نیاز برای تأثیر بر توسعه پایدار پژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز 1404; 16 (1) :156-143 10.61186/jwmr.2024.1246
1- مدیریت منابع آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
چکیده: (937 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: برای نیل به مدیریت موثر منابع آب، درک گستردهای از ابعاد و ارکان مدیریت یکپارچه ضروری است. بنا بر گزارش کمیته فنی مشارکت جهانی آب، مدیریت یکپارچه منابع آب فرآیندی است که به حفاظت، توسعه و بهره برداری هماهنگ منابع آب سرزمین و سایر منابع وابسته به منظور به حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به شیوه‌ای عادلانه بدون به خطر انداختن پایداری اکوسیستم‌های حیاتی کمک شایانی می‌کند. دستیابی به این مهم نیازمند فراهم‌سازی ابزارهای موردنیاز برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرای صحیح مدیریت یکپارچه منابع آب و دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابزار مورد نیاز رویکرد مدیریت یکپارجه منابع آب برای تاثیر بر توسعه پایدار انجام شد.
مواد و روش‌ها: در پژوهش توصیفی تحلیلی حاضر، جمع‌آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و توزیع پرسش‌نامه صورت گرفت. در ابتدا، با مرور دیدگاه‌های مختلف و متنوع بین‌المللی و نتایج اجلاس‌ها و کنفرانس‌های جهانی آب مفهوم جامع مدیریت یکپارچه منابع آب انتخاب گردید. سپس با مراجعه به منابع بین‌المللی نظیر گزارش‌های بانک جهانی، مستندات و اجلاس‌های FAO، برنامه توسعه سازمان ملل متحد، اسناد مرتبط با چشم‌اندازهای کمیته فنی برنامه مشارکت جهانی آب، اسناد برنامه جهانی ارزیابی آب سازمان ملل متحد، سند 2030 سازمان ملل و نیز اسناد بالادستی مصوب مدیریت آب کشور از جمله سیاست‌های کلان آب، سیاست‌های هجده‌گانه آب کشور، سند چشم‌انداز بیست ساله در بخش آب و برنامه چهارم توسعه، اسناد و گزارش‌های مربوط به کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی با محوریت مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه پایدار و همچنین پژوهش‌های محققان ضمن شناسایی اصول، ساختار، چالش‌ها و اهداف مدیریت یکپارچه منابع آب و ارتباط با توسعه پایدار نیز مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور شناسایی ابزارهای موردنیاز رویکرد مدیریت یکپارچه منابع برای تسهیل روند توسعه پایدار میزان اثرگذاری چهار معیار شامل 1) معیارهای حفاظت و بهره‌برداری منابع آب، 2) سیاست‌گذاری، 3) اجتماعی و 4) اقتصادی بر پیاده‌سازی رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز تجن با استفاده از توزیع 40 پرسش‌نامه در بین اساتید و دانشجویان گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری مورد ارزیابی قرار گرفتند. روایی پرسش‌نامه در گروه مهندسی آب دانشگاه علم کشاورزی ساری مورد بررسی قرار گرفت و پس از انجام اصلاحات نسخه نهایی برای توزیع تکمیل شد. بهمنظور ارزیابی پایایی پرسش‌نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. تدوین پرسش‌نامه به گونه‌ای صورت گرفت که برای هر مؤلفه 13 گویه و پنج زیرمجموعه بر اساس طیف لیکرت با امتیازات عددی شامل خیلی کم (1)، کم (2)، متوسط (3)، زیاد (4) و خیلی زیاد (5) در نظر گرفته شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسش‌نامه‌های تهیه شده برابر با 10/891 به‌دست آمد که نشان‌دهنده پایایی بسیار خوب پرسش‌نامه‌های تهیه شدهاست. در نهایت، با استفاده از نسبت مجموع کلیه امتیازات هر مؤلفه به تعداد پرسش‌نامه‌های توزیع شده، میزان تأثیرپذیری هریک از این مؤلفه‌ها بر پیاده‌سازی رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب براساس درصد تعیین گردید.
یافته‌ها: براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، مؤلفه حفاظت و بهره‌برداری منابع آب بیش‌ترین میزان اثربخشی (64/60%) را بر پیاده‌سازی مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز تجن داشت. از طرفی، اهرم‌های سیاست‌گذاری با (52/40%) در اولویت دوم میزان اثربخشی و بخش‌های اجتماعی و اقتصادی نیز به‌ترتیب اولویت‌های سوم (52/40%) و چهارم (43/30%) را به‌خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج فوق‌الذکر می‌توان به این مهم پی برد که در شرایط کنونی و بحران آب، حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب از ارکان اساسی دستیابی به مدیریت یکپارچه منابع آب و سهولت در دستیابی به توسعه پایدار در منطقه هستند. از طرفی، نمی‌توان میزان تأثیر سایر مؤلفه‌ها را نادیده گرفت چراکه اجرای موفق رویکرد یکپارچه منابع آب و دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه همه‌جانبه به کلیه بخش‌های مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی است چرا که این ابزارها مکمل یکدیگرند و اختلال در فراهمی هرکدام از آن‌ها منجر به ایجاد محدودیت در دستیابی به اهداف و چشم‌اندازهای توسعه پایدار در یک منطقه می‌شود. این امر نیز نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم در بخش‌های مختلف است.
نتیجه‌گیری: عواملی مانند رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تغییر اقلیم تأثیر نامطلوبی بر منابع آب حوضه آبریز تجن داشته اند. از آنجا که اهدافی مانند تأمین پایدار آب، تضمین بهداشت عمومی، تصفیه فاضلاب، طرح‌های آبیاری و زهکشی و حفاظت از حوضه آبخیز با انجام اقدامات موقت به درستی قابلیت اجرا ندارند، مدیریت یکپارچه منابع آب اجرای پیوسته این اهداف را تضمین خواهد نمود. به‌طور کلی و باتوجه به بررسی‌های صورت گرفته در پژوهش حاضر، مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه پایدار در حوضه آبریز تجن و سایر مناطق دو جزء جدایی‌ناپذیر برای تداوم بقای یک منطقه هستند. بنابراین، فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای این مهم بایستی به‌عنوان ارکان اصلی برنامه‌ریزی‌های مدیریتی حوضه آبریز در نظر گرفته شود که این امر نیز جز با مشارکت و هماهنگی همه ارگان‌ها، سازمان‌ها، ذی‌نفعان و بهره‌برداران منابع آب میسر نخواهد شد. عدم وجود دیدگاه مشارکتی یکی از چالش‌های بزرگ در مدیریت منابع آب و بالطبع دستیابی به توسعه پایدار است. بنا بر این، گسترش رویکرد مدیریت مشارکتی در کلیه ابعاد مرتبط با منابع آب و دستیابی به اهداف توسعه پایدار می‌تواند شرایط کنونی را بهبود و شرایط مطلوب آینده را تا حدودی تضمین نماید.
مقدمه و هدف: برای نیل به مدیریت موثر منابع آب، درک گستردهای از ابعاد و ارکان مدیریت یکپارچه ضروری است. بنا بر گزارش کمیته فنی مشارکت جهانی آب، مدیریت یکپارچه منابع آب فرآیندی است که به حفاظت، توسعه و بهره برداری هماهنگ منابع آب سرزمین و سایر منابع وابسته به منظور به حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به شیوه‌ای عادلانه بدون به خطر انداختن پایداری اکوسیستم‌های حیاتی کمک شایانی می‌کند. دستیابی به این مهم نیازمند فراهم‌سازی ابزارهای موردنیاز برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرای صحیح مدیریت یکپارچه منابع آب و دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابزار مورد نیاز رویکرد مدیریت یکپارجه منابع آب برای تاثیر بر توسعه پایدار انجام شد.
مواد و روش‌ها: در پژوهش توصیفی تحلیلی حاضر، جمع‌آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و توزیع پرسش‌نامه صورت گرفت. در ابتدا، با مرور دیدگاه‌های مختلف و متنوع بین‌المللی و نتایج اجلاس‌ها و کنفرانس‌های جهانی آب مفهوم جامع مدیریت یکپارچه منابع آب انتخاب گردید. سپس با مراجعه به منابع بین‌المللی نظیر گزارش‌های بانک جهانی، مستندات و اجلاس‌های FAO، برنامه توسعه سازمان ملل متحد، اسناد مرتبط با چشم‌اندازهای کمیته فنی برنامه مشارکت جهانی آب، اسناد برنامه جهانی ارزیابی آب سازمان ملل متحد، سند 2030 سازمان ملل و نیز اسناد بالادستی مصوب مدیریت آب کشور از جمله سیاست‌های کلان آب، سیاست‌های هجده‌گانه آب کشور، سند چشم‌انداز بیست ساله در بخش آب و برنامه چهارم توسعه، اسناد و گزارش‌های مربوط به کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی با محوریت مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه پایدار و همچنین پژوهش‌های محققان ضمن شناسایی اصول، ساختار، چالش‌ها و اهداف مدیریت یکپارچه منابع آب و ارتباط با توسعه پایدار نیز مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور شناسایی ابزارهای موردنیاز رویکرد مدیریت یکپارچه منابع برای تسهیل روند توسعه پایدار میزان اثرگذاری چهار معیار شامل 1) معیارهای حفاظت و بهره‌برداری منابع آب، 2) سیاست‌گذاری، 3) اجتماعی و 4) اقتصادی بر پیاده‌سازی رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز تجن با استفاده از توزیع 40 پرسش‌نامه در بین اساتید و دانشجویان گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری مورد ارزیابی قرار گرفتند. روایی پرسش‌نامه در گروه مهندسی آب دانشگاه علم کشاورزی ساری مورد بررسی قرار گرفت و پس از انجام اصلاحات نسخه نهایی برای توزیع تکمیل شد. بهمنظور ارزیابی پایایی پرسش‌نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. تدوین پرسش‌نامه به گونه‌ای صورت گرفت که برای هر مؤلفه 13 گویه و پنج زیرمجموعه بر اساس طیف لیکرت با امتیازات عددی شامل خیلی کم (1)، کم (2)، متوسط (3)، زیاد (4) و خیلی زیاد (5) در نظر گرفته شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسش‌نامه‌های تهیه شده برابر با 10/891 به‌دست آمد که نشان‌دهنده پایایی بسیار خوب پرسش‌نامه‌های تهیه شدهاست. در نهایت، با استفاده از نسبت مجموع کلیه امتیازات هر مؤلفه به تعداد پرسش‌نامه‌های توزیع شده، میزان تأثیرپذیری هریک از این مؤلفه‌ها بر پیاده‌سازی رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب براساس درصد تعیین گردید.
یافته‌ها: براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، مؤلفه حفاظت و بهره‌برداری منابع آب بیش‌ترین میزان اثربخشی (64/60%) را بر پیاده‌سازی مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز تجن داشت. از طرفی، اهرم‌های سیاست‌گذاری با (52/40%) در اولویت دوم میزان اثربخشی و بخش‌های اجتماعی و اقتصادی نیز به‌ترتیب اولویت‌های سوم (52/40%) و چهارم (43/30%) را به‌خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج فوق‌الذکر می‌توان به این مهم پی برد که در شرایط کنونی و بحران آب، حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب از ارکان اساسی دستیابی به مدیریت یکپارچه منابع آب و سهولت در دستیابی به توسعه پایدار در منطقه هستند. از طرفی، نمی‌توان میزان تأثیر سایر مؤلفه‌ها را نادیده گرفت چراکه اجرای موفق رویکرد یکپارچه منابع آب و دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه همه‌جانبه به کلیه بخش‌های مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی است چرا که این ابزارها مکمل یکدیگرند و اختلال در فراهمی هرکدام از آن‌ها منجر به ایجاد محدودیت در دستیابی به اهداف و چشم‌اندازهای توسعه پایدار در یک منطقه می‌شود. این امر نیز نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم در بخش‌های مختلف است.
نتیجه‌گیری: عواملی مانند رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تغییر اقلیم تأثیر نامطلوبی بر منابع آب حوضه آبریز تجن داشته اند. از آنجا که اهدافی مانند تأمین پایدار آب، تضمین بهداشت عمومی، تصفیه فاضلاب، طرح‌های آبیاری و زهکشی و حفاظت از حوضه آبخیز با انجام اقدامات موقت به درستی قابلیت اجرا ندارند، مدیریت یکپارچه منابع آب اجرای پیوسته این اهداف را تضمین خواهد نمود. به‌طور کلی و باتوجه به بررسی‌های صورت گرفته در پژوهش حاضر، مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه پایدار در حوضه آبریز تجن و سایر مناطق دو جزء جدایی‌ناپذیر برای تداوم بقای یک منطقه هستند. بنابراین، فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای این مهم بایستی به‌عنوان ارکان اصلی برنامه‌ریزی‌های مدیریتی حوضه آبریز در نظر گرفته شود که این امر نیز جز با مشارکت و هماهنگی همه ارگان‌ها، سازمان‌ها، ذی‌نفعان و بهره‌برداران منابع آب میسر نخواهد شد. عدم وجود دیدگاه مشارکتی یکی از چالش‌های بزرگ در مدیریت منابع آب و بالطبع دستیابی به توسعه پایدار است. بنا بر این، گسترش رویکرد مدیریت مشارکتی در کلیه ابعاد مرتبط با منابع آب و دستیابی به اهداف توسعه پایدار می‌تواند شرایط کنونی را بهبود و شرایط مطلوب آینده را تا حدودی تضمین نماید.
فهرست منابع
1. Ako, A., Eyong, G. E. T., & Nkeng, G. E. (2009). Water Resources Management and Integrated Water Resources Management (IWRM) in Cameroon. Water Resources Management, 24, 871-888. [DOI:10.1007/s11269-009-9476-4]
2. Alavi, S. A., Portahari, M., & Saberi, A. M. (2017). The requirements of sustainable development and evaluation of neighborhood sustainable development (case study: Ekbatan neighborhood, district 5 of Tehran). Human Geography Research (Geographic Research), 49(1), 19-34.
3. Allan, J. (2006). IWRM: the new sanctioned discourse. Integrated water resource management: Global Theory, Emerging Practice and Local Needs.
4. Araral, E. (2014). Integrated Water Resources Management in the 21st Century: Revisiting the Concept and its Applications. Water Policy, 16(2), 174-193.
5. Bahmanpuri, S., & Soltani, Gh. R. (2018). Application of fuzzy hierarchical analysis method in the integrated management of water resources in Niriz city. Agricultural Economics Research, 10(4(40)), 105-124.
6. Borhani, M., & Gangali, M. (2023). Analyzing the changes of land features in a 30-year period (case study: Tajen watershed). Journal of Environmental Science Studies, 8(2), 6603-6611.
7. Cao, Y. (2006). Evolution of Integrated Approaches to Water Resource Management in Europe and the Some Lessons from Experience. WorldBank.
8. Davis, D. M. (2007). Integrated Water Resources Management and Water Sharing. Journal of Water Resources Planning and Management, 133(5), 427-445. [DOI:10.1061/(ASCE)0733-9496(2007)133:5(427)]
9. FAO. (2004). Capacity Development for Irrigation In Drainage. FAO.
10. Farokhian, F., Z. Alboghbish., M. Isvanddehdari., & M. Soleimani Babadi. (2016). Application of IWRM integrated management of water resources in wetlands and rivers. International Research Conference in Civil Engineering, Architecture, Urban Planning and Sustainable Environment. [In Persian]
11. Friesen, J., Rodriguez Sinobas, L., Foglia., L., & Ludwig, F. (2017) Environmental and socio-economic methodologies and solutions towards integrated water resources management. Science of The Total Environment, (581-582), 906-908. [DOI:10.1016/j.scitotenv.2016.12.051]
12. Ghasemieh, H., Asadi Nelivan, O., Mohammadi, T., Selahshor, M., & Saghazadeh, N. (2016). Dimensions and challenges of integrated management of water resources. Iran National Watershed Science and Engineering Conference (participatory development in watershed management). [In Persian]
13. Global Water Partnership (GWP) Technical Advisory Committee. (2000). "Integrated Water Resources Management", TAC Background Paper No. 4, Global Water Partnership, Stockholm, Sweden.
14. Global Water Partnership (GWP). (2004). Guidance in Preparing a National Integrated Water Management and Efficiency Plan: Advancing the WSSD Plan of Implementation, Stockholm: GWP: Technical Committee.
15. Grey, D., & Sadoff, C. (2007). Sink or Swim? Water Security for Growth and Development.Water Policy. [DOI:10.2166/wp.2007.021]
16. Gürlük S., & Ward, F. A. (2009). Integrated basin management: Water and food policy options for Turkey. Ecological Economics, 68, 2666-2678. [DOI:10.1016/j.ecolecon.2009.05.001]
17. Haidarpur, G. H. Ghasemi, M., & Kazemi, A. (2017). Integrated management of water resources in Isfahan: Zayandeh Rood basin, the second national hydrology conference of Iran, Shahrekord University - Iran Hydrology Association, Shahrekord, 2017.
18. He, X. (2016). Legal methods of mainstreaming climate change adaptation in Chinese water management. Springer Singapore. [DOI:10.1007/978-981-10-0404-9]
19. Integrated water Resources Management for Urumia lake basin .(2003). Water Research Institulte, Tehran. IWRM, planning, Training Manual and operation Guide VNDP, (2006) Cap Net.
20. Kalantari, K., Maknoun, R., & Karimi, D. (2017). Establishing a sustainable legal framework for integrated management of water resources in Iran's watersheds. Strategic Studies of Public Policy, 7(25), 35-51. [In Persian]
21. Kamali, M., Azarnivand, H., Malekian, A., & Mosaffaei, J. (2023). Developing management solutions for Alolak watershed in the Qazvin province using the DPSIR approach. jwmr. 14(28), 148-162. [In Persian] [DOI:10.61186/jwmr.14.28.148]
22. Kasem, R., Karbassi, A. R., Omidvar, B., & Sarang, A. (2020). Stability and speciation of heavy metals and metalloids in Tajan River water, North of Iran. International Journal of Environmental Science and Technology, 17, 1899-1906. [DOI:10.1007/s13762-019-02500-6]
23. Kateb, F., Emali-Ouri, A., Mostafazadeh, R., Sharari, M., & Hazbavi, Z. (2021). Determining the Attitude of Government and Local Stakeholders in Participatory Decision-Making for Watershed Management Practices in Unar Chay Watershed, Meshgin Shahr, Iran. Jwmr, 12(24), 1-12. [DOI:10.52547/jwmr.12.24.1]
24. Kilgore, M. A., & Yoder, J. (2016). A Comprehensive Approach to Water Resources Management: The Kentucky-Tennessee Experience. Journal of Contemporary Water Research & Education, 156(1), 20-30.
25. Loucks, D. P., & van Beek, E. (2017). Water Resources Systems Planning and Management: An Introduction to Methods, Models, and Applications. UNESCO Publishing. [DOI:10.1007/978-3-319-44234-1_1]
26. Mohammadi Deh Cheshmeh, M., & Ganakhki, A. (2022). Governance challenges and integrated management of urban water resources (study of cities in Bushehr province) (conceptual). Water and Sustainable Development, 9(1), 11-24. [In Persian]
27. Mosello, B., & Mosello, B. (2015). Resistant, Reactive or Proactive Institutions? Exploring Adaptive Water Resources Management in the Po and Syr Darya River Basins. How to Deal with Climate Change? Institutional Adaptive Capacity as a Means to Promote Sustainable Water Governance, 163-202. [DOI:10.1007/978-3-319-15389-6_6]
28. Naderi, S. H., Afshari, M., Farshchi, P., & Porfashmi, S. A. (2020). Methods of implementing sustainable development goals in the Persian Gulf region from the perspective of international environmental law. International Studies Quarterly, 16(4), 111-131. [In Persian]
29. Nazariani, N., Fallah, A., & Shabani, M. (2023). Investigating and Prioritizing the Barriers to Participation to Native Communities in the Watershed Projects (Basin Tajan River Hyrcanian Forests). Journal of Watershed Management Research, 14(28), 101-109. [In Persian] [DOI:10.61186/jwmr.14.28.101]
30. Rahaman, M. M., & Varis, O. (2005). Integrated Water Resources Management: Evolution, Prospects and Future Challenges, Sustainability: Science, Practice & Policy, 1(1), 15-21. [DOI:10.1080/15487733.2005.11907961]
31. Sadoff, C. W., & Grey, D. (2005). Cooperation on International Rivers: A Continuum for Securing and Sharing Benefits. Water International, 30(4), 420-427 [DOI:10.1080/02508060508691886]
32. salarian M., davary, K., Alizadeh, A., lagzian, M., & Fazeli, M. (2020). CCollaborative Framework for Decision Making Process of the Water Management (Case Study: Kashafrood Basin). Journal of Watershed Management Research, 11(22), 76-95. [DOI:10.52547/jwmr.11.22.76]
33. Tropp, H. (2007). Water governance: trends and nedds for new capacity development. Water policy. [DOI:10.2166/wp.2007.137]
34. Un Water. (2016). Word Water Report 2016: Water and Jobs. UNWater.
35. United Nations. (2017). The Sustainable Development Goals Report, New York.
36. WWAP (United Nations World Water Assessment Programme. (2018). The United Nations World Water Development Report 2018, Nature-Based Solutions for Water, Paris, UNESCO.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
