دوره 13، شماره 25 - ( بهار و تابستان 1401 1401 )
جلد 13 شماره 25 صفحات 96-86 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Farzi P, Sadeghi S H, Jomehpour M. Application of Resilience Concept in the Analysis of Basic Resources Security for the Shazand Watershed, Markazi Province, Iran. jwmr. 2022; 13 (25) :86-96
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1124-fa.html
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1124-fa.html
فرضی پریسا، صادقی سیّد‌حمیدرضا، جمعه‌پور محمود. کاربست مفهوم تاب‌آوری در تحلیل امنیت منابع پایه حوزه آبخیز شازند، استان مرکزی. پژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز. 1401; 13 (25) :96-86
علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس
چکیده: (112 مشاهده)
مقدمه و هدف: تمرکز صرف بر مشکلات در یک حوزه آبخیز می‌تواند منجر به غفلت از نقاط قوت و ظرفیت‌های موجود در آن شود. به‌عنوان یک رویکرد نوظهور، می‌توان از تفکر تاب‌آوری برای درک بهتر حوزه‌های آبخیز به‌عنوان سامانه‌های پیچیده و پویا بین مردم و طبیعت استفاده کرد و از طریق مدیریت کارآمد آبخیز، گذار به سمت یک آبخیز پایدار را تسهیل کرد. ازاین‌رو پژوهش حاضر، باهدف مدل‌سازی مفهومی تاب‌آوری حوزه آبخیز با استفاده از ابعاد کلیدی بوم‌شناختی، اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی برنامه‌ریزی‌شده است.
مواد و روش‌ها: برای این منظور ابتدا مفهوم‌سازی تاب‌آوری حوزه آبخیز با توجه به شرایط حاکم بر آن برای یک دوره زمانی هشت‌ساله منتهی به 1395 صورت گرفت. سپس اطلاعات و داده‌های معیارهای مؤثر در ابعاد مختلف تهیه و استخراج شد، به‌این‌ترتیب که برای بُعد بوم‌شناختی از شاخص سلامت آبخیز و برای ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی به ترتیب 13، هشت و 13 معیار در نظر گرفته شد که داده‌های موردنیاز این بخش از طریق توزیع پرسشنامه جمع‌آوری شد. در ادامه معیارهای مزبور استانداردشده و وزن متناسب با اهمیت آن‌ها بر اساس روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی تعیین شد. سپس معیارهای ابعاد مختلف ابتدا به‌صورت جداگانه و سپس تلفیق چهار بُعد از طریق میانگین‌گیری هندسی انجام‌شده و تاب‌آوری کلی حوزه آبخیز شازند در مقیاس زیرآبخیز به دست آمد. در ادامه با تعیین سهم هر بعد، درنهایت نقشه تاب‌آوری آبخیز شازند پهنه‌بندی شد.
یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده تغییرات الگوی زمانی و مکانی شاخص تاب‌آوری را در طول دوره مطالعه برای زیرآبخیزهای شازند نشان داد و مشخص شد که بیشترین مشارکت در شاخص تاب‌آوری آبخیز شازند به ترتیب در ابعاد اقتصادی، بوم‌شناختی، اجتماعی و زیرساختی است.
نتیجه‌گیری: طبق نتایج پژوهش حاضر می‌توان اذعان نمود که مدیریت آبخیزها در مقابل مخاطرات نیاز به درک کامل از وضعیت و پویایی سامانه‌های اجتماعی و بوم‌شناختی در واکنش به تنش‌ها دارد. دراین‌ارتباط استفاده از رویکرد تاب‌آوری و تحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر آن در مقیاس حوزه آبخیز می‌تواند یکی از راه‌کارهای مؤثر برای نیل به مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز باشد.
مواد و روش‌ها: برای این منظور ابتدا مفهوم‌سازی تاب‌آوری حوزه آبخیز با توجه به شرایط حاکم بر آن برای یک دوره زمانی هشت‌ساله منتهی به 1395 صورت گرفت. سپس اطلاعات و داده‌های معیارهای مؤثر در ابعاد مختلف تهیه و استخراج شد، به‌این‌ترتیب که برای بُعد بوم‌شناختی از شاخص سلامت آبخیز و برای ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی به ترتیب 13، هشت و 13 معیار در نظر گرفته شد که داده‌های موردنیاز این بخش از طریق توزیع پرسشنامه جمع‌آوری شد. در ادامه معیارهای مزبور استانداردشده و وزن متناسب با اهمیت آن‌ها بر اساس روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی تعیین شد. سپس معیارهای ابعاد مختلف ابتدا به‌صورت جداگانه و سپس تلفیق چهار بُعد از طریق میانگین‌گیری هندسی انجام‌شده و تاب‌آوری کلی حوزه آبخیز شازند در مقیاس زیرآبخیز به دست آمد. در ادامه با تعیین سهم هر بعد، درنهایت نقشه تاب‌آوری آبخیز شازند پهنه‌بندی شد.
یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده تغییرات الگوی زمانی و مکانی شاخص تاب‌آوری را در طول دوره مطالعه برای زیرآبخیزهای شازند نشان داد و مشخص شد که بیشترین مشارکت در شاخص تاب‌آوری آبخیز شازند به ترتیب در ابعاد اقتصادی، بوم‌شناختی، اجتماعی و زیرساختی است.
نتیجه‌گیری: طبق نتایج پژوهش حاضر می‌توان اذعان نمود که مدیریت آبخیزها در مقابل مخاطرات نیاز به درک کامل از وضعیت و پویایی سامانه‌های اجتماعی و بوم‌شناختی در واکنش به تنش‌ها دارد. دراین‌ارتباط استفاده از رویکرد تاب‌آوری و تحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر آن در مقیاس حوزه آبخیز می‌تواند یکی از راه‌کارهای مؤثر برای نیل به مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز باشد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مديريت حوزه های آبخيز
دریافت: 1399/9/24 | ویرایش نهایی: 1401/4/8 | پذیرش: 1400/4/11 | انتشار: 1401/4/8
دریافت: 1399/9/24 | ویرایش نهایی: 1401/4/8 | پذیرش: 1400/4/11 | انتشار: 1401/4/8
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
