دوره 13، شماره 26 - ( پاییز و زمستان 1401 1401 )
جلد 13 شماره 26 صفحات 177-163 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Tajiki M, Najafinejad A, Gholipour M, Siroosi H, Sadodin A, Sheikh V B, et al . (2022). Efficiency of Watershed Management Measures on Erosion and Sedimentation of Qarnaveh watershed, Golestan Province. jwmr. 13(26), 163-177. doi:10.52547/jwmr.13.26.163
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1192-fa.html
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1192-fa.html
تاجیکی مریم، نجفی نژاد علی، قلی پور مصطفی، سیروسی حمید، سعدالدین امیر، شیخ واحد بردی، و همکاران.. اثربخشی اقدامات آبخیزداری بر فرسایش و رسوبدهی آبخیز قرناوه استان گلستان پژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز 1401; 13 (26) :177-163 10.52547/jwmr.13.26.163
مریم تاجیکی 
، علی نجفی نژاد ، مصطفی قلی پور ، حمید سیروسی ، امیر سعدالدین ، واحد بردی شیخ ، آرش زارع گاریزی ، ارشک حلی ساز
، علی نجفی نژاد ، مصطفی قلی پور ، حمید سیروسی ، امیر سعدالدین ، واحد بردی شیخ ، آرش زارع گاریزی ، ارشک حلی ساز
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
چکیده: (1361 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: ارزیابی تاثیر اقدامات آبخیزداری بر مولفه های مختلف آبخیز در بهبود عملکرد اقدامات مذکور حائز اهمیت فراوان است. ارزیابی دقیق اقدامات نیازمند پایش پیوسته و دقیق شرایط آبخیز در طول زمان می باشد. اما متاسفانه در کشورهای در حال توسعه، در بسیاری موارد پایش به دلیل نیاز به صرف هزینه زیاد مورد توجه قرار نمی گیرد. لذا در ارزیابی اقدامات آبخیزداری با آبخیزهای فاقد اطلاعات کافی مواجه می باشیم. در ارزیابی اقدامات باید از روش هایی استفاده کرد که با اطلاعات موجود، قادر به ارائه نتایج مناسب باشد. در پژوهش حاضر به منظور ارزیابی اقدامات آبخیزداری (سازهای، زیستی) که از اوایل دهه 1380 در آبخیز قرناوه حوضه رودخانه گرگان رود اجرا شده، تلاش شد از تحلیل داده های در دسترس با روش های مختلف استفاده شود.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی و محیطی بر فرسایش و رسوب، تغییر کاربری اراضی و تغییرات زمانی بارش در طول دوره آماری مورد ارزیابی قرار گرفت. نظر به اهمیت بررسی اثر منطقه ای سازه های آبخیزداری، تاثیر آنها بر فرسایش با استفاده از تصاویر ماهوارهای قبل و بعد از احداث سازه ها بررسی شد. سپس با استفاده از آمار ایستگاه رسوب سنجی تمر و روش من کندال رتبه ای، سال های دارای تغییر معنی دار در میزان رسوبدهی مشخص شدند. سپس مقدار فرسایش و رسوبدهی برای دورههای آماری مشخص شده با استفاده از روش RUSLE و منحنی سنجه رسوب تخمین زده شد.
یافته‌ها: بررسی سری زمانی تصاویر ماهوارهای موجود از محل سازهها در آبخیز قرناوه، در بیشتر موارد نشان دهنده کنترل فرسایش در محل سازه ها بود. این در حالی است که محاسبه و مقایسه میزان فرسایش با روش RUSLE و میزان رسوبدهی با تحلیل داده های بار معلق در دوره های زمانی مشخص شده توسط روش من کندال رتبه ای نشان داد که در دوره آماری 95-1387 در مقایسه با دوره آماری 86-1378 متوسط فرسایش آبخیز قرناوه حدود 2 تن در هکتار در سال افزایش یافته است. مقایسه رسوب ایستگاه رسوب سنجی تمر در دو دوره زمانی مذکور نیز حاکی از افزایش رسوبدهی می باشد.
نتیجه‌گیری: با وجود اینکه اقدامات آبخیزداری اثرات مثبت محلی بر کاهش میزان رسوبدهی آبخیز داشته است، اثرات توام عوامل دیگری نظیر تغییر کاربری اراضی و شرایط آب و هواشناسی موجب افزایش نسبی میزان فرسایش و رسوبدهی آبخیز قرناوه شده است. هرچند نتایج پژوهش حاضر حاکی از تاثیر مثبت اقدامات آبخیزداری نیست، باید توجه داشت که در ارزیابی اثرات اقدامات آبخیزداری هم بایستی به مقیاس مکانی اثرات توجه کرد و هم به اثرات توام و متقابل تمامی عوامل تغییر در آبخیز پرداخته شود.
مقدمه و هدف: ارزیابی تاثیر اقدامات آبخیزداری بر مولفه های مختلف آبخیز در بهبود عملکرد اقدامات مذکور حائز اهمیت فراوان است. ارزیابی دقیق اقدامات نیازمند پایش پیوسته و دقیق شرایط آبخیز در طول زمان می باشد. اما متاسفانه در کشورهای در حال توسعه، در بسیاری موارد پایش به دلیل نیاز به صرف هزینه زیاد مورد توجه قرار نمی گیرد. لذا در ارزیابی اقدامات آبخیزداری با آبخیزهای فاقد اطلاعات کافی مواجه می باشیم. در ارزیابی اقدامات باید از روش هایی استفاده کرد که با اطلاعات موجود، قادر به ارائه نتایج مناسب باشد. در پژوهش حاضر به منظور ارزیابی اقدامات آبخیزداری (سازهای، زیستی) که از اوایل دهه 1380 در آبخیز قرناوه حوضه رودخانه گرگان رود اجرا شده، تلاش شد از تحلیل داده های در دسترس با روش های مختلف استفاده شود.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی و محیطی بر فرسایش و رسوب، تغییر کاربری اراضی و تغییرات زمانی بارش در طول دوره آماری مورد ارزیابی قرار گرفت. نظر به اهمیت بررسی اثر منطقه ای سازه های آبخیزداری، تاثیر آنها بر فرسایش با استفاده از تصاویر ماهوارهای قبل و بعد از احداث سازه ها بررسی شد. سپس با استفاده از آمار ایستگاه رسوب سنجی تمر و روش من کندال رتبه ای، سال های دارای تغییر معنی دار در میزان رسوبدهی مشخص شدند. سپس مقدار فرسایش و رسوبدهی برای دورههای آماری مشخص شده با استفاده از روش RUSLE و منحنی سنجه رسوب تخمین زده شد.
یافته‌ها: بررسی سری زمانی تصاویر ماهوارهای موجود از محل سازهها در آبخیز قرناوه، در بیشتر موارد نشان دهنده کنترل فرسایش در محل سازه ها بود. این در حالی است که محاسبه و مقایسه میزان فرسایش با روش RUSLE و میزان رسوبدهی با تحلیل داده های بار معلق در دوره های زمانی مشخص شده توسط روش من کندال رتبه ای نشان داد که در دوره آماری 95-1387 در مقایسه با دوره آماری 86-1378 متوسط فرسایش آبخیز قرناوه حدود 2 تن در هکتار در سال افزایش یافته است. مقایسه رسوب ایستگاه رسوب سنجی تمر در دو دوره زمانی مذکور نیز حاکی از افزایش رسوبدهی می باشد.
نتیجه‌گیری: با وجود اینکه اقدامات آبخیزداری اثرات مثبت محلی بر کاهش میزان رسوبدهی آبخیز داشته است، اثرات توام عوامل دیگری نظیر تغییر کاربری اراضی و شرایط آب و هواشناسی موجب افزایش نسبی میزان فرسایش و رسوبدهی آبخیز قرناوه شده است. هرچند نتایج پژوهش حاضر حاکی از تاثیر مثبت اقدامات آبخیزداری نیست، باید توجه داشت که در ارزیابی اثرات اقدامات آبخیزداری هم بایستی به مقیاس مکانی اثرات توجه کرد و هم به اثرات توام و متقابل تمامی عوامل تغییر در آبخیز پرداخته شود.
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
فرسايش خاک و توليد رسوب
دریافت: 1401/1/12 | ویرایش نهایی: 1401/11/5 | پذیرش: 1401/7/27 | انتشار: 1401/9/10
دریافت: 1401/1/12 | ویرایش نهایی: 1401/11/5 | پذیرش: 1401/7/27 | انتشار: 1401/9/10
فهرست منابع
1. Alavez-Vargas, M., C. Birkel, A. Corona and J. Breña-Naranjo. 2021. Land cover change induced sediment transport behaviour in a large tropical Mexican catchment. Hydrological Sciences Journal, 66(6): 1069-1082. [DOI:10.1080/02626667.2021.1903472]
2. Alewell, C., P. Borrelli, K. Meusburger and P. Panagos. 2019. Using the USLE: Chances, challenges and limitations of soil erosion modelling. International Soil and Water Conservation Research, 7(3): 203-225. [DOI:10.1016/j.iswcr.2019.05.004]
3. Boakye, E., G. Anornu, J. Quaye-Ballard and E. Donkor. 2018. Land use change and sediment yield studies in Ghana: Review. Journal of Geography and Regional Planning, 11(9): 122-133. [DOI:10.5897/JGRP2018.0707]
4. Boardman, J. 2016. The value of Google Earth for erosion mapping. Catena, 143(2016): 123-127. [DOI:10.1016/j.catena.2016.03.031]
5. Das, S. 2019. Four decades of water and sediment discharge records in Subarnarekha and Burhabalang basins: an approach towards trend analysis and abrupt change detection. Sustainable Water Resources Management, 5(4): 1665-1676. [DOI:10.1007/s40899-019-00326-1]
6. Das, S. and S. Banerjee. 2021. Investigation of changes in seasonal streamflow and sediment load in the Subarnarekha-Burhabalang basins using Mann-Kendall and Pettitt tests. Arabian Journal of Geosciences, 14(11): 1-14. [DOI:10.1007/s12517-021-07313-x]
7. Das, S., S.J. Sangode and A.M. Kandekar. 2021. Recent decline in streamflow and sediment discharge in the Godavari basin, India (1965-2015). Catena, 206: 1-20. [DOI:10.1016/j.catena.2021.105537]
8. Du, M., X. Mu, G. Zhao, P. Gao and W. Sun. 2021. Changes in Runoff and Sediment Load and Potential Causes in the Malian River Basin on the Loess Plateau. Sustainability, 13(2):1-15. [DOI:10.3390/su13020443]
9. Gao, P., X. Zhang, X. Mu, F. Wang, R. Li and X. Zhang. 2010. Trend and change-point analyses of streamflow and sediment discharge in the Yellow River during 1950-2005. Hydrological Sciences Journal, 55(2): 275-285 [DOI:10.1080/02626660903546191]
10. Griffin, M., D. Beasley, J. Fletcher and G. Foster. 1988. Estimating soil loss on topographically non-uniform field and farm units. Journal of Soil and Water Conservation, 43(4): 326-331.
11. Ghaffari, G., H. Ahmadi, O. Bahmani and A.A. Nazari Samani. 2017. Technical assessment of watershed operating steps in sologan aquifers basin. Range and Watershed Management Journal, 70(1): 169-180.
12. Gusarov, A.V., A.G. Sharifullin and M.A. Komissarov. 2021. Contemporary long-term trends in water discharge, suspended sediment load, and erosion intensity in river basins of the North Caucasus region, SW Russia. Hydrology, 8(1): 1-31. [DOI:10.3390/hydrology8010028]
13. Jain, M.K., S.K. Mishra and R.B. Shah. 2010. Estimation of Sediment Yield and Areas Vulnerable to Soil Erosion and Deposition in a Himalayan Watershed Using GIS. Current Science, 98(2): 213-221.
14. Karydas, C. and P. Panagos. 2020. Towards an assessment of the ephemeral gully erosion potential in Greece using Google Earth. Water, 12(2): 1-17. [DOI:10.3390/w12020603]
15. Kayet, N., K. Pathak, A. Chakrabarty and S. Sahoo. 2018. Evaluation of soil loss estimation using the RUSLE model and SCS-CN method in hillslope mining areas. International Soil and Water Conservation Research, 6(1): 31-42. [DOI:10.1016/j.iswcr.2017.11.002]
16. Kerr, J. and K. Chung. 2002. Evaluating watershed management projects. Water Policy, 3(6): 537-554. [DOI:10.1016/S1366-7017(02)00016-8]
17. Khaledian, H. and R. Baiat. 2017. The Role of watershed management projects in reducing erosion and sediment of watersheds. Journal of Environment and Water Engineering, 3(3): 200-213.
18. Manojlović, S., M. Sibinović, T. Srejić, A. Hadud and I. Sabri. 2021. Agriculture land use change and demographic change in response to decline suspended sediment in Južna Morava River basin (Serbia). Sustainability, 13(6): 1-20. [DOI:10.3390/su13063130]
19. Mardian M., V.B. Sheikh, A. Najafinejad and J. Varvani. 2013. Trend analysis of sediment yields in relation with annual precipitation and discharge in the main tributaries of the tireh river, Lorestan province, Iran. Iran Water Resources Research, 9(2): 84-87.
20. Vanoni, V.A. ed. 2006. Sedimentation engineering. American Society of Civil Engineers. [DOI:10.1061/9780784408230]
21. Parvizi1, Y., R. Bayat, M. Heshmati and M. Gheituri. 2018. Quantitative Comparison of the Effects of Mechanical and Biological Watershed Management Operation on Soil Erosion and Sediment Yield Control of Hajiabad Watershed in Kermanshah Province. Iran-Watershed Management Science & Engineering, 12(42): 52-59.
22. Renard, K.G. and J.R. Freimund. 1994. Using monthly precipitation data to estimate the R-factor in the revised USLE. Journal of Hydrology, 157(1-4): 287-306. [DOI:10.1016/0022-1694(94)90110-4]
23. Sheikh, V.B., A. Zare Garizi, A. Najafinejad, A. Sadodin. A. Holisaz, M. Tajiki, H. Siroosi and M. Gholipour. 2022. Evaluation of watershed management measure effects in Large Qarnaveh catchment. Natural resources administration of Golestan.
24. Taye, T.A. Moges. 2021. Implication of long-term watershed development on land use/land cover change and sediment loss in Maybar Sub-Watershed, South Wello Zone, Ethiopia. Cogent Food & Agriculture, 7(1): 1-17. [DOI:10.1080/23311932.2020.1863596]
25. Thompson, J., C.E. Pelc and T.E. Jordan. 2021. Water quality sampling methods may bias evaluations of watershed management practices. Science of the Total Environment, 765: 1-8. [DOI:10.1016/j.scitotenv.2020.142739]
26. Tsegaye, L. and R. Bharti. 2022. Assessment of the effects of agricultural management practices on soil erosion and sediment yield in Rib watershed, Ethiopia. International Journal of Environmental Science and Technology, 19(4): 1-18. [DOI:10.1007/s13762-022-04018-w]
27. Verstraeten, G., A. Van Rompaey, J. Poesen, K. Van Oost and G. Govers. 2003. Evaluating the impact of watershed management scenarios on changes in sediment delivery to rivers? Hydrobiologia, 494(1): 153-158. [DOI:10.1023/A:1025406129998]
28. Warrick, J.A. 2015. Trend analyses with river sediment rating curves. Hydrological processes, 29(6): 936-949. [DOI:10.1002/hyp.10198]
29. Williams, J.R., K.G. Renard. 1984. A new method for assessing erosion's effects on soil productivity. Journal of Soil and Water Conservation, 38(5): 381-383.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
