پاییز و زمستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده: (40 مشاهده)
مقدمه و هدف: پوشش گیاهی یکی از اجزای اصلی درحفاظت از بیوسفر بوده که به‌عنوان پیوند بین خاک، آب و جو عمل میکند. این مهم اهمیت زیادی در تأمین مواد آلی، تنظیم چرخه کربن و تبادل انرژی در سطح زمین دارد. در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، رویدادهای مکرری مانند سیل، دما بالا و خشک‌سالی را ایجاد کرده که می‌تواند به اکوسیستم‌های زمینی آسیب برساند. تغییرات آب و هوایی ناشی از تغییر اقلیم مستقیماً بر رشد پوشش گیاهی تأثیر می‌گذارد؛ از سوی دیگر، تغییرات پوشش گیاهی نیز با تنظیم آب، تبادل انرژی و غلظت دی‌اکسید کربن به تغییرات آب و هوایی بازخوردنشان می‌دهد.
مواد و روش‌ها: پژوهش در استان مازندران، که باهدف بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه در طی دوره زمانی 2020-2001 صورت گرفت از داده‌های سری زمانی ترکیبی 16 روزه MODIS-NDVI به نام MOD13Q1 با اندازه تفکیک مکانی 250 متر استفاده شد؛ بنابراین درمجموع از 920 تصویر NDVI استفاده شد. جهت بررسی روند تغییرات فعالیت پوشش گیاهی و معنی‌داری‌آن در این پژوهش، روش غیر پارامتری من-کندال به کار گرفته شد. همچنین ارتباط روند تغییرات پوشش گیاهی با موقعیت شهرستان‌ها و جاده‌های اصلی و نیز تغییرات کاربری بررسی شد.
یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد از کل مساحت منطقه موردمطالعه 16 درصد منطقه روند کاهشی پوشش گیاهی داشته و مابقی روند افزایشی را نشان داد که البته روند کاهش و افزایش معنادار پوشش گیاهی در حدود اطمینان 95 درصد به ترتیب در 5 و 65 درصد از منطقه رخ‌داده است.
بررسی نقشه روند تغییرات پوشش گیاهی نشان داد که بیشترین کاهش معنادار پوشش گیاهی در 20 سال گذشته در نواحی ساحلی، مناطق کم ارتفاع و بخصوص در اطراف شهرهای بزرگ و جاده‌های اصلی ورودی به استان به وقوع پیوسته است. البته کاهش پوشش گیاهی در اطراف کلان‌شهرها به دلیل افزایش جمعیت و نیاز به توسعه شهری قابل‌انتظار بوده اما بررسی‌ها نشان داد که بیشترین کاهش معنادار پوشش گیاهی در شهرستان‌های محمودآباد (19 درصد) بابلسر (17 درصد) قائم‌شهر (10 درصد) و جویبار (9 درصد) به وقوع پیوسته درحالی‌که شهرهایی مانند سرخرود، محمودآباد و بابلسر برخلاف جمعیت به‌مراتب کمتر نسبت به شهرهای ساری و قائم‌شهر در صدر کاهش پوشش گیاهی در 20 سال گذشته قرار دارند که متأسفانه دلیل آن نیاز به توسعه شهری ناشی از افزایش جمعیت نبوده و بلکه تغییرات شدید کاربری زمین‌های کشاورزی و باغات مرکبات و تبدیل آن به ویلاهای شخصی عامل اصلی کاهش پوشش گیاهی در یک منطقه وسیع است. همچنین در جهت تائید این واقعیت، با مقایسه نقشه روند پوشش گیاهی با راه‌های اصلی استان مشخص شد اطراف جاده‌های اصلی ورودی به استان مازندران بخصوص در جاده‌های هراز و فیروزکوه و جاده فریم نیز کاهش شدید و معنادار پوشش گیاهی به وقوع پیوسته است. البته دراین‌بین نواحی اطراف جاده چالوس مساحت کمتری از کاهش پوشش گیاهی را نشان داده است. بررسی مناطق با روند مثبت پوشش گیاهی نشان داد که ارتفاعات استان بخصوص ارتفاعات شرقی افزایش معنادار پوشش گیاهی را تجربه نموده و البته بخش‌های کمتری از ارتفاعات غربی افزایش معنادار پوشش گیاهی را نشان دادند و بیشتر شرایط بدون روند را در 20 سال گذشته طی کرده است که دلیل آن اولاً به خاطر گرمایش اخیر جهانی و همچنین دمای بیشتر شرق استان نسبت به مناطق غربی است که درمجموع موجب شده در حال حاضر شرایط مناسب دمایی برای رشد پوشش گیاهی در ارتفاعات شرق استان فراهم گردد و به نظر ارتفاعات غربی هنوز شرایط دمایی مناسبی برای رشد پوشش گیاهی ندارد.
نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که تغییرات پوشش گیاهی در استان مازندران تحت کنترل دو عامل طبیعی و انسانی قرار دارد که عامل طبیعی (اقلیم) بخصوص در ارتفاعات باعث افزایش پوشش گیاهی در 65 درصد مساحت استان شده است و به نظر با افزایش دمای ناشی از گرمایش های اخیر جهانی این امکان به وجود آمده که شرایط زیستی برای گیاهان در ارتفاعات استان بخصوص ارتفاعات شرقی فراهم گردد؛ اما عامل انسانی در حال از بین بردن پوشش گیاهی در سرتاسر استان بخصوص در مناطق توریستی و مناطق با دسترسی راحت بوده به‌طوری‌که هم در سواحل و اطراف کلان‌شهرها و هم در قلب جنگل‌های هیرکانی و در ارتفاعات نزدیک به جاده‌های اصلی روند معنادار کاهش پوشش گیاهی مشاهده شد. بر مبنای نتایج این تحقیق تغییرات شدید کاربری در 20 سال اخیر بسیار مشهود بوده و در صورت ادامه روند انسانی تغییر کاربری ضمن از دست رفتن منابع آب‌وخاک، ممکن است در آینده‌ای نزدیک شاهد ضربات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم‌های خزری باشیم.
مواد و روش‌ها: پژوهش در استان مازندران، که باهدف بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه در طی دوره زمانی 2020-2001 صورت گرفت از داده‌های سری زمانی ترکیبی 16 روزه MODIS-NDVI به نام MOD13Q1 با اندازه تفکیک مکانی 250 متر استفاده شد؛ بنابراین درمجموع از 920 تصویر NDVI استفاده شد. جهت بررسی روند تغییرات فعالیت پوشش گیاهی و معنی‌داری‌آن در این پژوهش، روش غیر پارامتری من-کندال به کار گرفته شد. همچنین ارتباط روند تغییرات پوشش گیاهی با موقعیت شهرستان‌ها و جاده‌های اصلی و نیز تغییرات کاربری بررسی شد.
یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد از کل مساحت منطقه موردمطالعه 16 درصد منطقه روند کاهشی پوشش گیاهی داشته و مابقی روند افزایشی را نشان داد که البته روند کاهش و افزایش معنادار پوشش گیاهی در حدود اطمینان 95 درصد به ترتیب در 5 و 65 درصد از منطقه رخ‌داده است.
بررسی نقشه روند تغییرات پوشش گیاهی نشان داد که بیشترین کاهش معنادار پوشش گیاهی در 20 سال گذشته در نواحی ساحلی، مناطق کم ارتفاع و بخصوص در اطراف شهرهای بزرگ و جاده‌های اصلی ورودی به استان به وقوع پیوسته است. البته کاهش پوشش گیاهی در اطراف کلان‌شهرها به دلیل افزایش جمعیت و نیاز به توسعه شهری قابل‌انتظار بوده اما بررسی‌ها نشان داد که بیشترین کاهش معنادار پوشش گیاهی در شهرستان‌های محمودآباد (19 درصد) بابلسر (17 درصد) قائم‌شهر (10 درصد) و جویبار (9 درصد) به وقوع پیوسته درحالی‌که شهرهایی مانند سرخرود، محمودآباد و بابلسر برخلاف جمعیت به‌مراتب کمتر نسبت به شهرهای ساری و قائم‌شهر در صدر کاهش پوشش گیاهی در 20 سال گذشته قرار دارند که متأسفانه دلیل آن نیاز به توسعه شهری ناشی از افزایش جمعیت نبوده و بلکه تغییرات شدید کاربری زمین‌های کشاورزی و باغات مرکبات و تبدیل آن به ویلاهای شخصی عامل اصلی کاهش پوشش گیاهی در یک منطقه وسیع است. همچنین در جهت تائید این واقعیت، با مقایسه نقشه روند پوشش گیاهی با راه‌های اصلی استان مشخص شد اطراف جاده‌های اصلی ورودی به استان مازندران بخصوص در جاده‌های هراز و فیروزکوه و جاده فریم نیز کاهش شدید و معنادار پوشش گیاهی به وقوع پیوسته است. البته دراین‌بین نواحی اطراف جاده چالوس مساحت کمتری از کاهش پوشش گیاهی را نشان داده است. بررسی مناطق با روند مثبت پوشش گیاهی نشان داد که ارتفاعات استان بخصوص ارتفاعات شرقی افزایش معنادار پوشش گیاهی را تجربه نموده و البته بخش‌های کمتری از ارتفاعات غربی افزایش معنادار پوشش گیاهی را نشان دادند و بیشتر شرایط بدون روند را در 20 سال گذشته طی کرده است که دلیل آن اولاً به خاطر گرمایش اخیر جهانی و همچنین دمای بیشتر شرق استان نسبت به مناطق غربی است که درمجموع موجب شده در حال حاضر شرایط مناسب دمایی برای رشد پوشش گیاهی در ارتفاعات شرق استان فراهم گردد و به نظر ارتفاعات غربی هنوز شرایط دمایی مناسبی برای رشد پوشش گیاهی ندارد.
نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که تغییرات پوشش گیاهی در استان مازندران تحت کنترل دو عامل طبیعی و انسانی قرار دارد که عامل طبیعی (اقلیم) بخصوص در ارتفاعات باعث افزایش پوشش گیاهی در 65 درصد مساحت استان شده است و به نظر با افزایش دمای ناشی از گرمایش های اخیر جهانی این امکان به وجود آمده که شرایط زیستی برای گیاهان در ارتفاعات استان بخصوص ارتفاعات شرقی فراهم گردد؛ اما عامل انسانی در حال از بین بردن پوشش گیاهی در سرتاسر استان بخصوص در مناطق توریستی و مناطق با دسترسی راحت بوده به‌طوری‌که هم در سواحل و اطراف کلان‌شهرها و هم در قلب جنگل‌های هیرکانی و در ارتفاعات نزدیک به جاده‌های اصلی روند معنادار کاهش پوشش گیاهی مشاهده شد. بر مبنای نتایج این تحقیق تغییرات شدید کاربری در 20 سال اخیر بسیار مشهود بوده و در صورت ادامه روند انسانی تغییر کاربری ضمن از دست رفتن منابع آب‌وخاک، ممکن است در آینده‌ای نزدیک شاهد ضربات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم‌های خزری باشیم.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سنجش از دور و سامانه های اطلاعات جغرافيايی
دریافت: 1402/5/16 | پذیرش: 1402/10/26
دریافت: 1402/5/16 | پذیرش: 1402/10/26
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
