پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز

نظارت بر تغییرات مسیر و الگوی هندسی رودخانه ها به منظور کسب شناخت دقیق و بررسی معضلات و مخاطرات احتمالی در جهت حفظ و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی ضروری می باشد و جزو اولویت های مطالعات ژئومورفولوژی است. رفتار رودخانه ها به عنوان یکی از پدیده های طبیعی پیچیده همواره مورد توجه محققان بوده است. محققان ژئومورفولوژی رودخانه ای همواره به دنبال روشهای جدید جهت بررسی تغییرات رودخانه ای می باشند. براین اساس این تحقیق سعی دارد کاربرد هندسه فراکتال را در بررسی تغییرات الگوی هندسی رودخانه قزل اوزن نشان دهد. هدف این تحقیق مقایسه نتایج هندسه فراکتال با نتایج شاخص های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی در برسی تغییرات الگوی هندسی رودخانه می باشد. بدین منظور از تصاویر ماهواره ای ETM+ و IRS در سه دوره زمانی 2000، 2004 و 2007 استفاده شد، جهت بررسی تغییرات مسیر مورد مطالعه به سه بازه تقسیم گردید، سپس با استفاده از شاخص های ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی و تحلیل هندسه فراکتالی تغییرات الگوی هندسی رودخانه در بازه زمانی مورد مطالعه استخراج گردید. برای تعیین بعد فراکتالی از روش بعد شمارش خانه و برای تعیین خاصیت فراکتالی از مولفه های  a و R استفاده گردید. میزان انحرافات بازه های مورد نظر نیز به وسیله مولفه C تعیین شد و برای تشخیص میزان تغییرات، بعد فراکتالی D بازه ها مقایسه گردید. نتیجه این تحقیق نشان داد که بازه اول، بیشترین میزان تغییرات را داشته و بازه دوم کمترین میزان تغییرات را در طول سالهای مورد مطالعه داشته است. این تحقیق نشان داد که نتایج شاخص های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی در بررسی تغییرات الگوی هندسی رودخانه کاملاً مطابق با تغییرات استخراج شده با هندسه فراکتال می باشد. بنابراین هندسه فراکتالی می تواند به عنوان روش ریاضی مناسب جهت بررسی های ژئومورفولوژی رودخانه ها بکار گرفته شود.