پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز

     وقوع بیش از 400 مورد زمین­لغزش در سه دهه اخیر در استان چهارمحال و بختیاری بیان­گر حساسیت خاص این سرزمین به عوامل فرسایش می‌باشد. بخش عمده­ای از این ناپایداری­ها در دودهه اخیر و روی واحدهای نئوژن و به طور خاص واریزه­های دامنه­ای و به دنبال دوره­های ترسالی و فعالیت­های عمرانی به ویژه جاده­سازی رخ داده است. برای بررسی نقش ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک عامل زمینه­ساز در وقوع لغزش، دردامنه جنوبی منطقه افسرآباد دو آب صمصامی واقع در غرب استان چهارمحال و بختیاری، شش پروفیل در مرز لغزش و محدوده پایدار (شاهد) روی واریزه­های دامنه­ای کواترنری انتخاب و حفر گردید. پس از تشریح مورفولوژیکی پروفیل­ها، نمونه­برداری در سه عمق انجام شد. آزمایشات فیزیکی نظیر وزن مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد اشباع، بافت و آزمایشات شیمیایی شامل مواد آلی، آهک، گچ و کاتیون­های محلول انجام گردید. نتایج نشان داد که کلاس بافت خاک در هر دو تیمار غالباً لومی رسی سیلتی می­باشد. نتایج آزمایشات با روش­های آماری و نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته­ها نشان دادند که تفاوت معنی­داری بین مقادیر رس، ماده آلی، سیلت، Ca²⁺، Mg²⁺ و  ECبین نمونه‌های شاهد و لغزش­یافته وجود دارد. سیلت رابطه مستقیمی با لغزش دارد به این دلیل که در اثر افزایش سطح آب زیرزمینی، فرسایش زیرسطحی به راحتی موجب شست­وشوی سیلت و پدیده رگاب می­شود. وجود رس در مقادیر کم تا ماز سوی سبب پایداری خاک دانه و ساختمان خاک شده و مانعی در برای وقوع پدیده رمبش می­باشد. مقدار Ca²⁺ رابطه معکوس با لغزش دارد که این امر می­تواند نشانگر نقش چشم­گیر این کاتیون در افزایش پایداری ساختمان خاک و افزایش مقاومت برشی و در نهایت استحکام در برابر وقوع گسیختگی­های دامنه­ای باشد. میزان EC بالاتر در اراضی لغزش یافته مؤید تأثیر انحلال نمک‌های Nacl و احتمالاً Kcl در اثر بارش­های شدید منطقه (حدود 900 میلی­متر در سال) و افزایش سطوح آب زیرزمینی می­باشد. همه این عوامل که از آن به عنوان عوامل زمینه­ساز یاد می­کنند می­توانند در آینده موجب زمین لغزش­های جدیدی گردند. بدین ترتیب، با انجام عملیات اصلاح شیمیایی می­توان به تثبیت و پایداری دامنه­ها کمک کرد.