دوره 15، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1403 )                   جلد 15 شماره 1 صفحات 13-1 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Sadeghi S H, Kalehoee M, Kamari Yekdangi F, Radkianpour M, Dadizadeh Y. (2024). Biological Control of Soil Erosion in the Kilanbar Watershed, Kermanshah Province, Iran. J Watershed Manage Res. 15(1), 1-13. doi: 10.61186/jwmr.15.1.1
URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1202-fa.html
صادقی سیدحمیدرضا، کله‌هویی مهین، کمری‌یکدانگی فائزه، رادکیانپور مجید، دادی‌زاده یوسف. مهار زیستی فرسایش خاک در حوزه آبخیز کیلانبر، استان کرمانشاه پ‍‍ژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز 1403; 15 (1) :13-1 10.61186/jwmr.15.1.1

URL: http://jwmr.sanru.ac.ir/article-1-1202-fa.html


1- دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران & دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2- دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران و دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده:   (883 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: فرسایش خاک، یکی از عمده‌ترین انواع تخریب اراضی است که جامع بشری را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. میزان فرسایش خاک شاخصی جامع برای ارزیابی درجه توسعه‌یافتگی و پایداری برنامه‌های مدیریتی سرزمینی کشورهاست. ارزیابی وضعیت و گسترده مکانی انواع فرسایش خاک در کشورهای درحال‌توسعه به ضرورتی مهم تبدیل‌شده ‌است. اقدامات زیستی به‌عنوان راه‌کاری مناسب برای مهار فرسایش خاک در مراحل ابتدایی انواع فرسایش به‌عنوان رویکردی ضروری توصیه‌شده است. یکی از مهم‌ترین روش‌های حفاظت منابع خاک و آب بهلحاظ استفاده کم از عملیات خاکورزی، دخالت و دست‌کاری محدود در طبیعت، مقرون‌به‌صرفه بودن و کارایی بهتر نسبت به اقدامات سازه‌ای، استفاده از روش‌های زیستی است. با توجه به این‌که تاکنون توجه محدودی به کاربست رویکرد زیستی در مهار فرسایش خاک معطوف شده ‌است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر باهدف به‌کارگیری الگوی مدیریت زیستی در حوزه آبخیز کیلانبر واقع در استان کرمانشاه انجام‌شده ‌است.
مواد و روش‌ها: پس از تهیه و ترکیب لایه‌های ارتفاع از سطح دریا، جهت و تندی شیب در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) 38 واحد کاری تهیه شد. سپس برای بهبود عملکرد و تصمیم‌گیری واحدهای با مساحت زیر 300 هکتار ادغام و نهایتاً بر اساس نظر کارشناسی و فنی مدیر آبخیز و با لحاظ مبانی مختلف، 14 واحد کاری با قابلیت انجام اقدامات مدیریتی زیست‌مهندسی در حوزه آبخیز کیلانبر استخراج شد. لازم به ذکر است که حوزه آبخیز کیلانبر در غرب استان کرمانشاه و شهرستان روانسر واقع ‌شده ‌است. مساحت محدوده موردمطالعه حدود 10798 هکتار است. بلندترین و پست‌ترین نقطه ارتفاعی آبخیز بهترتیب 2183 و 1388 متر از سطح دریا و متوسط بارش و دما و رطوبت نسبی سالانه بهترتیب 533 میلی‌متر و 11/4 درجه سانتی‌گراد و 45/1 درصد است. وضعیت فرسایش خاک بر اساس جدول امتیازدهی عوامل هفت‌گانه مدل BLM در هر واحد ‌کاری بر اساس بازدید میدانی و نظرات کارشناسی تکمیل و نقشه سیمای فرسایشی در واحدهای کاری تهیه شد. سپس نمودارهای آمبروترمیک و هایترگراف با استفاده از داده‌های 30 ساله بارش و دمای ایستگاه سینوپتیک روانسر، به‌منظور تعیین دوره خشک‌سالی و ترسالی و برای تعیین گیاهان مناسب با ویژگی‌های منطقه ترسیم شد. نقشه اقلیمی-کشاورزی نیز با استفاده از داده‌های ایستگاه هواشناسی شیب دما، بارش و تبخیر و تعرق تهیه و تلفیق آن‌ها در محیط GIS استخراج و در آخر گونه‌های گیاهی مطابق با توقعات بوم‌شناسی برای رویکرد زیستی آبخیز انتخاب شد.
یافته‌ها: مطابق نتایج جدول BLM یک واحد کاری در وضعیت فرسایشی جزئی، هشت واحد کاری در وضعیت کم و پنج واحد کاری دیگر در شرایط فرسایشی متوسط قرارگرفته ‌است. مطابق نقشه سیمای فرسایش، عمده منطقه موردمطالعه حدود 70 درصد از حوزه آبخیز در وضعیت فرسایشی کم و متوسط قرار داشته است که طبعاً قابلیت بالای بهره‌گیری از شیوه مناسب اقدامات زیستی در مهار فرسایش خاک را تائید نمود. مطابق نمودارهای آمبروترمیک و هایترگراف، از خرداد تا شهریور دارای ماه‌های خشک بوده و تغییرات بارشی نسبت به دما در مهر تا اردیبهشت بیش‌تر بوده است. بر اساس نقشه اقلیمی-کشاورزی، منطقه در پنج رده قرارگرفته‌ که بهترتیب رده چهار و یک با 4819/3 و 364/83 هکتار دارای بیش‌ترین و کم‌ترین مساحت بوده است. درنهایت پهنه‌بندی گونه‌های مرتعی مناسب در آبخیز مطالعاتی نشان داد که در منطقه، گونه‌های مرتعی گون، یولاف وحشی، خارزردک، بومادران، علف پشمکی، جو وحشی بخش غالب منطقه را تشکیل داده‌ است. بر همین اساس، انتخاب گونه‌های ‌گیاهی متناسب با شرایط آبخیز مطالعاتی، رویکرد حفاظتی و ترویجی در کشاورزی، حفظ حریم بوم‌شناختی رودخانه و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی برای منطقه موردمطالعه صورت گرفت. استفاده از پوشش گیاهی بومسازگان مرتعی از منظر ممانعت فیزیکی تاج پوشش در برخورد مستقیم قطرات باران بر سطح خاک، افزایش نفوذ آب در خاک، تثبیت خاکدانه‌ها از طریق ریشه‌ها، افزایش ظرفیت چرا و تولید دامی و افزایش کارایی و بازده آن با گذشت زمان حائز اهمیت است.
نتیجه‌گیری: اقدامات زیستی فرسایش یک رویکرد مبتنی بر شرایط حاکم بر بومسازگان و راه‌کاری مؤثر، کم‌هزینه و از همه مهم‌تر سازگار با محیط‌زیست است که قابلیت کاربست در دست‌یابی به مدیریت پایدار منابع خاک و آب در اغلب بومسازگان را دارد. در همین راستا به‌منظور به‌کارگیری روش‌های اقدامات زیستی در بخش‌هایی از آبخیز که از وضعیت فرسایشی ضعیف و متوسطی برخوردار بوده، می‌توان از طریق مدیریت کاربری‌ها، استفاده از پوشش گیاهی بومی آبخیز در سطح مراتع و کشاورزی بدون خاک‌ورزی در سطح اراضی کشاورزی، فرسایش خاک را به‌خوبی تحت مدیریت قرار داد. ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی اقدامات زیستی فرسایش در حوزه آبخیز کیلانبر انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که در 67 درصد از مساحت کل آبخیز، می‌توان فرسایش خاک در دو کاربری عمده مرتع و کشاورزی را از طریق روش‌های مبتنی بر اقدامات زیستی مهار کرد. شایان‌ذکر است استفاده از الگوی اقدامات زیستی فرسایش نیازمند بررسی‌های جامع و همه‌جانبه‌ای است که می‌بایست با در نظر گرفتن بخش‌های مختلف بومسازگان آن را موردتوجه قرارداد. بههر تقدیر، رویکرد پیشنهادی در پژوهش حاضر را می‌توان در سایر حوزه‌های آبخیز کشور با وضعیت فرسایشی خفیف تا متوسط و با رعایت اصل جامع‌نگری و شرایط حاکم بر آبخیز موردنظر، بهکار گرفت.

 
متن کامل [PDF 1448 kb]   (501 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: حفاظت آب و خاک
دریافت: 1401/12/20 | پذیرش: 1402/5/3

فهرست منابع
1. Akhtari, R., Saghafian, B., Noroozpour, S., Ghermezcheshmeh, B., & Samani, J. M. V. (2022). Coupled GA-hydrological modeling for the optimal spatial distribution of biological soil and water conservation measures. Acta Geophysica, 70(4), 1815-1828. [DOI:10.1007/s11600-022-00828-1]
2. Esmali, A., & Abdollahi, Kh. 2011. Watershed Management & Soil Conservation. University of Mohaghegh Ardabili. 612 p. (In Persian)
3. Garcia-Ruiz, J. M., Lasanta, T., Ruiz-Flano, P., Ortigosa, L., White, S., González, C., & Martí, C. (1996). Land-use changes and sustainable development in mountain areas: a case study in the Spanish Pyrenees. Landscape Ecology, 11, 267-277. [DOI:10.1007/BF02059854]
4. Ghanbari, M., M.K. Souri, R. Omidbaigi, & H. Hadavand Mirzaei. (2014). Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Achillea millefolium L. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 30 (5): 692-701. (In Persian)
5. Ghasemi Aryan, Y., Arzani, H., Filekesh, E., & Yari. R. (2013). Estimating the production of Artemisia siberi through the measurement of plant's dimensions (Case study: southwest Sabzevar). Iraninn Journal of Rangeland and Desert Research, 20(1): 1-10. (In Persian).
6. Gholami, L., Karimi, N., & Kavian, A. (2017). Soil bioengineering methods used in water management and stabilization of steep slopes. Ecohydrology, 4(1): 149-162. (In Persian)
7. Hanifehpur, M., Mashhadi, N., & Khosravi. H. (2013). The Effect of intensity and duration of drought on wind conditions and wind erosion in agricultural areas (Case study: Damghan area). Environmental Erosion Research, 3 (10): 65-77. (In Persian)
8. Hosseini, S.A., Raeini, M., Sharifi, F., & Gholami. M. (2018). Evaluation of bio mulch erodibility on steep lands using rainfall simulation. Watershed Engineering and Management, 10 (1): 108-120. (In Persian)
9. Javandoost, H., Ong, M., Hasanalizadeh, M., & Sekoti. R. (2014). Estimation of erosion factor using geostatistical algorithms to estimate erosion in WATEM/SEDEM model in Rouzah Chai basin. The 15th conference of civil engineering students across the country, Urmia University, 11. (In Persian)
10. Karimzadeh, J., Monirifar, H., Abdi Ghazijahani, A., & Razban Haghighi. A. (2013). Grouping of Agropyron tauri populations based on morphological traits. Rangeland and Desert Research, 19 (4): 693-702. (In Persian)
11. Katebikord, A., Sadeghi, S. H., & Singh, V. P. (2023). "Research Paper" Effects of Different Methods for Calculation of Topographic Factor on Precision of Storm-Wise Soil Loss Estimation. Journal of Watershed Management Research, 14(28), 1-13. (In Persian) [DOI:10.61186/jwmr.14.28.1]
12. Maerker, M., Sommer, C., Zakerinejad, R., Cama. E. (2017). An integrated assessment of soil erosion dynamics with special emphasis on gully erosion: Case studies from South Africa and Iran. EGU General Assembly Conference Abstracts.
13. Nyssen, J., Poesen, J., Gebremichael, D., Vancampenhout, K., D'aes, M., Yihdego, G., & Haregeweyn. N. (2007). Interdisciplinary on-site evaluation of stone bunds to control soil erosion on cropland in Northern Ethiopia. Soil and Tillage Research, 94(1): 151-163. [DOI:10.1016/j.still.2006.07.011]
14. Rajaei, H., Esmaeili, K., Abbasi, A. A., & Ziaei, A. N. (2019). Investigation of Characterized Sediments in the Field of Floodwater Spreading and Artificial Recharge (Case Study: Jajarm Aquifer). Journal of Watershed Management Research, 10(19), 132-141. (In Persian) [DOI:10.29252/jwmr.10.19.132]
15. Refahi, H.Q. (2015). Water erosion and its control. Tehran University Press, 4th edition, 671 p.
16. Saboohi, R., & Barani. H. (2016). Climatic Characteristics of the Natural Habitats of Astragalus gossypinus Fisher in Isfahan Province. Applied Ecology, 5 (16): 13-29. (In Persian) [DOI:10.18869/acadpub.ijae.5.16.13]
17. ‎ Sadeghi, S.H.R., Mostafazadeh, R., & Sadeddin. A. (2015). Sediment response and sediment metric loops to type and spatial distribution of land use. ‎‎Watershed Engineering and Management‎‎, ‎‎7‎‎(1): 15-26.‎
18. Sadeghi, S.H.R. (2005). A Semi-Detailed Technique for Soil Erosion Mapping Based on BLM and Satellite Image Applications, Journal of Agricultural Sciences and Technology (JAST), 7(3-4):133- 42.
19. Sadeghi, S.H.R., Kheirfam, H., & Zarei Darki, B. (2020). Controlling runoff generation and soil loss from field experimental plots through inoculating cyanobacteria. Journal of Hydrology, 124814. [DOI:10.1016/j.jhydrol.2020.124814]
20. ‎Sadeghi, S.H.R., Jafarpour, A., Farajollahi, M., Khatibi Rudbarsara, D., Sefidcheghayi, M. M., Zabihi, M., & Azarniya. H. (2021). Biological Management of Soil Erosion (Case Study: Gavinshan Watershed, Kermanshah Province). ‎‎Water and Soil‎‎, ‎‎35‎‎(4): 551-566.‎
21. ‎Sadeghi, S.H.R., Jafarpour, A., Zabihi Silaby, M., Mulla Shahi, M., Naghdi, M., & Farzadfar. E. (2021). Soil erosion biomanagement model in watersheds (Applied Study: Glazchay Oshnavieh, West Azarbaijan). ‎‎Iran Soil and Water Research‎‎, ‎‎52‎‎(4): 997-1010.‎
22. ‎Saduq, S.H., Hosseinzadeh, M.M., & Azadi. F. (2015). Determining the erosion in Kahman drainage basin using EPM, BLM and Fargas models. ‎‎Hydrogeomorphology‎‎, ‎‎2‎‎(2): 137-154.‎
23. Salehi, M., & Kalvandi. R. (2020). Evaluation of Morphological and Phytochemical Characteristics Changes in Different Populations of Stachys inflata Benth, in Hamedan Province. Journal of Horticultural Science, 34 (2): 247-260. (In Persian).
24. Shahoei, S. V., Fahiminezhad, E., Fatehi, Z. (2021). Impact of Global Climate Change on Climate Data in Ravansar Sanjabi Basin, Kermanshah Province. Journal of Environment and Water Engineering, 6(1):45-57. (In Persian).
25. Shojaei, S., Noura, M., Habibi-mood, S. (2019). Estimation of sedimentation and erosion using MPSIAC, FSM & direct measurement methods in Gabric watershed, South-eastern of Iran. Environmental Erosion Research, 8 (4): 82-100. (In Persian).
26. Sofo, A., Zanella, A., & Ponge, J. F. (2022). Soil quality and fertility in sustainable agriculture, with a contribution to the biological classification of agricultural soils. Soil Use and Management, 38(2): 1085-1112. [DOI:10.1111/sum.12702]
27. ‎ Talebikhiavi, H., Zabihi M., & Mostafazadeh. R. (2017). Effects of Land-use Management Scenarios on Soil Erosion Rate using GIS and USLE Model in Yamchi Dam Watershed, Ardabil. ‎‎Journal of Water and Soil Science‎‎, ‎‎21‎‎(2): 221-234.‎ [DOI:10.18869/acadpub.jstnar.21.2.221]
28. Vahabi, M.R., Basiri, M., Moghadam, M.R., & Masoumi. A.A. (2007). Determination of the most effective habitat indices for evaluation of Tragacanth sites in Isfahan province. Journal of the Iranian Natural Research. 59 (4): 1013-1029. (In Persian)
29. Vianna, V.F., Fleury, M.P., Menezes, G.B., Coelho, A.T., Bueno, C., Lins da Silva, J., & Luz. M.P. (2020). Bioengineering Techniques Adopted for Controlling Riverbanks' Superficial Erosion of the Simplício Hydroelectric Power Plant, Brazil. Sustainability, 12(19), 7886. [DOI:10.3390/su12197886]
30. Wulanningtyas, H. S., Gong, Y., Li, P., Sakagami, N., Nishiwaki, J., & Komatsuzaki, M. (2021). A cover crop and no-tillage system for enhancing soil health by increasing soil organic matter in soybean cultivation. Soil and Tillage Research, 205, 104749. [DOI:10.1016/j.still.2020.104749]
31. ‎ Yousefi Mobarhan, E., & Peyrowan. H. (2022). Investigating the sustainability and interactive effects of physical-chemical properties of erosion-sensitive marl and rangeland vegetation in arid and semiarid areas (Case Study: Shahrood Town). Geography and Environmental Sustainability, 12(1): 57-74.‎
32. Zakerinejad, R., & Maerker. M. (2015). An integrated assessment of soil erosion dynamics with special emphasis on gully erosion in the Mazayjan basin, southwestern Iran. Natural Hazards, 79 (1): 25-50. [DOI:10.1007/s11069-015-1700-3]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به (پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز (علمی-پژوهشی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Watershed Management Research

Designed & Developed by : Yektaweb